Jild 2 № 9 (2024): Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil

Ushbu tadqiqotda, tashqi iqtisodiy faoliyat koʻrsatkichlarining tahlili va yigʻilgan maʼlumotlar asosida Respublikamizning 2010-2023-yillardagi eksport hajmi dinamikasini baholandi. Dinamika qatorlarini tahlil qilishda qoʻllaniladigan: mutlaq oʻsish yoki kamayish, oʻsish yoki kamayish surʼati; qoʻshimcha oʻsish yoki kamayish surʼati bir foizli qoʻshimcha oʻsish yoki kamayishni mutlaq qiymatining statistik tahlil koʻrsatkichlaridan foydalandi. Eksport dinamika qatorlarini muntazam ravishda tahlil qilish qilish zarurati kelajakda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan muammolarni oldini olishga yordam beradi.

Mazkur maqolada qazib olingan tabiiy gaz, neft va gaz kondensatini qayta ishlashni amalga oshirgan hollarda soliq bazasi ushbu foydali qazilmalardan olingan mahsulotlarni realizatsiya qilish hamda kengaytirish, neft-gaz, yoqilgʻi energetika sanoati sohasidagi yirik soliq toʻlovchilarda soliq nazoratini samarali tashkil etish masalalari hamda soliqqa tortish muammosini bartaraf etish boʻyicha ilmiy taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Maqolada turizm sohasining iqtisodiyotdagi o'rni ko'rib chiqiladi, uning o'sish, ish o'rinlari yaratish va infratuzilmani rivojlantirish haydovchisi sifatida ahamiyatini ta'kidlaydi. Turizmning YAIM va ijtimoiy farovonlikka qo'shgan hissasini ko'rsatadigan asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar tahlil qilinadi. Turistik faoliyatni soliqqa tortishning nazariy kontseptual asoslariga alohida e'tibor qaratilmoqda. Mavjud soliq rejimlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek soliq siyosatining turizm sohasini rivojlantirishga ta'siri muhokama qilinadi. Muallif sayyohlik kompaniyalari uchun soliq yukini optimallashtirish bo'yicha tavsiyalar beradi, bu esa sanoatning raqobatbardoshligini oshirishga yordam beradi. Maqola iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarni hisobga olgan holda turizmni soliqqa tortishga kompleks yondashuv zarurligi to'g'risida xulosalar bilan yakunlanadi.

Maqolada valyuta operatsiyalarining nazariy bayoni hamda ularning mamlakat iqtisodiy ko’rsatkichlariga ta’siri ko'rib chiqiladi. O’zbekiston valyuta bozorining asosiy muammolari chet el valyutasiga talabning taklifdan yuqoriligi, milliy valyutaning barqarorligi va boshqalar hisoblanadi. O’zbekistonda valyuta operatsiyalarining hozirgi holati o’rganilgan hamda takomillashtirish maqsadida takliflar bildirilgan.

Maqolada aksiz toʻlanadigan soliqlar aksiz toʻlanadigan mahsulotlar narxiga kiritiladi va shu tariqa yakuniy isteʼmolchilarga oʻtkaziladi. Shu bilan birga, aksiz soligʻi miqdori soliqqa tortiladigan tovarlar narxlari darajasini sezilarli darajada belgilaydi, shuningdek, isteʼmol talabiga taʼsir qiladi. Aksiz soligʻi davlat daromadlarini shakllantirishda va muayyan tovar va xizmatlar isteʼmolini tartibga solishda muhim rol oʻynaydi. Ushbu maqolada aksiz soligʻi maʼmuriyatchiligi boʻyicha mavjud adabiyotlar koʻrib chiqiladi, ilgʻor xalqaro tajribalardan xulosalar olinadi. Unda nazorat mexanizmlarini takomillashtirishning asosiy yoʻnalishlari belgilab berilgan, asosiy eʼtibor soliq organlarida siyosat islohotlari, texnologik integratsiya va salohiyatni oshirishga qaratilgan.

Maqolada tijorat banklari faoliyatiga xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarini joriy etishga qaratilgan ilmiy-nazariy yondashuvlar tahlili keltirilgan, tijorat banklari faoliyatida xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarining iqtisodiy va texnologik muhitidagi strategik tendensiyalari yoritib berilgan. Ilmiy tadqiqotlar asosida bank xizmati ko‘rsatishni oxir-oqibat mijozning bank xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga va bank tomonidan ular uchun haq olishga yo‘naltirilgan operatsiya va bitimlar sifatida xalqaro jarayonlarga monand ravishda transformatsiyalashuvini ta’minlash, raqamli texnologiyalar asosida takomillashtirish maqsadga muvofiqligi asoslab berilgan

Tadqiqotning asosiy maqsadi Turkiyada 2002-2022-yillarda 2002-2022 yillarda uch yillik davrda qabul qilingan inflyatsiyani nishonlash (IT) strategiyasining makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga (haqiqiy inflyatsiya, valyuta kursi va foizlar) ta’sirini o‘rganishdan iborat. stavkalari) va Turkiyadagi iqtisodiy o'sish (real YaIM bo'yicha). Ushbu tadqiqotning ekonometrik va empirik tekshiruvi inflyatsiyani nishonlashning tanlangan makroiqtisodiy o'zgaruvchilarga ta'siriga qaratilgan bo'lib, pul-kredit siyosatidan keyingi davr uchun ma'lumotlardan foydalangan holda chiziqli kvadrat usuli (LSM) regressiyasi yordamida o'tkazildi. Bunday holda, inflyatsiyani maqsadlilashtirishning mustaqil o'zgaruvchisi har bir tanlangan makroiqtisodiy o'zgaruvchiga nisbatan, strategiya amalga oshirilgandan keyingi davr mobaynida ushbu o'zgaruvchilarning o'zgarishiga chiziqli ta'sirini aniqlash uchun to'rt xil modelda alohida baholandi. Empirik natijalar shuni ko'rsatdiki, pul-kredit siyosatini nishonga olgan inflyatsiya inflyatsiya darajasini pasaytirish, real YaIM o'sishini rag'batlantirish orqali iqtisodiyotni rag'batlantirish, valyuta kurslarini barqarorlashtirish va nominal depozit foiz stavkalarini pasaytirish nuqtai nazaridan Turkiyaning makroiqtisodiy ko'rsatkichlariga ta'sir ko'rsatish uchun etarlicha kuchli.

Ish bilan bandligini ta’minlanishi ijtimoiy – iqtisodiy hodisa sifatida namoyon bo‘lar ekan qonun hujjatlariga zid kelmaydigan o‘z shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlprini qondirish bilan bog‘liq holatlar xorijiy iqtisodchi olimlar tajribalari o‘rganilib, mamlakatimizda aholi ish bilan bandligini ta’minlashda mehnatga layoqatli yoshdagi aholi soni hududlar bo‘yicha taxlillar olib borish naktijasida ishsizlikni bartaraf etish bo‘yicha ilmiy – uslubiy tavfsiyalar keltirilgan.

Maqolada diversifikatsiya atamasi uning tarixi va yevropa, rus, o`zbek olimlarning bu borada bergan ta`riflari keltirilgan va muallif tomonidan ham ta`rif berilgan. Diversifikatsiyaning globallashuv jarayonida xizmatlar sohasidagi o`rni, ahamiyati va uning turlari tahlil qilingan. Raqobatli bozor sharoitida diversifikatsiya qanday yordam bera olishi yoritib berilgan bo`lib, u orqali moliyaviy barqarorlikka erishish mumkinligi, u bozorda o`z o`rniga ega bo`lishi, xatarlarni baholay olish qobiliyatiga ega bo`lishi, resurslarni to`g`ri taqsimlay olishi, iqtisodiy tanazzulga chidamlilik, sohaga oid qiyinchiliklarga yechim kabilarga bardosh bera olishi mumkinligi haqida batafsil keltirib o`tilgan. Xizmatlarni diversifikatsiya qilish orqali mijozlarni ko`paytirish, ularning sodiqliligiga erishish mumkinligi to`g`risida maqolada ma`lumotlar keltirilgan.

Ushbu maqolada aksiyadorlik jamyatining investitsion jozibadorligini ta’minlash yo’nalishlari tadqiq qilingan. Olimlarning korxonalarning investitsion jazibadorlikni ta’minlashga qaratilgan fikr-mulohazalari tahlili, shuningdek, investitsion jazibadorlikni ta’minlashning institutsional omillari tadqiq qilingan. Shu bilan birga, maqola uchun tanlangan “O’zbekneftgaz” Ajning moliyaviy-iqtisodiy holati tahlil qilingan. Ushbu tahlillarga asosan muallif tomonidan xulosa va takliflar ishlab chiqiligan.

Ushbu maqolada tashkilotlarning inson resurslarini boshqarish (HRM) tizimida xodimlarni o‘qitish va rivojlantirish yo‘nalishini rivojlantirishning dolzarb masalalari ko‘rib chiqiladi. Zamonaviy bozor sharoitida tashkilotlar uchun xodimlarning kasbiy malakasi va salohiyatini oshirish muhim omillardan biri hisoblanadi. Maqolada xodimlarni o‘qitish va rivojlantirishning ahamiyati, ushbu jarayonni samarali tashkil etish usullari va rivojlantirish istiqbollari tahlil qilinadi.

Ushbu maqolada tovar va moliya bozorlarida monopoliyani bosqichma-bosqich qisqartirish, imtiyozlar va preferensiyalar berish tizimining samaradorligini oshirish, shuningdek, qonunchilikni tartibga solish tizimini qisqartirish orqali respublika iqtisodiyotining raqobatbardoshligiga salbiy taʼsirni yanada kamaytirishga alohida eʼtibor qaratilgan. xoʻjalik yurituvchi subyektlar zimmasiga yuklash va soliq maʼmuriyatchiligini amalga oshirish va respublika soliq majburiyatlarini bajarishda soliq toʻlovchilarning oʻzaro hamkorligini tubdan yaxshilash.

O‘zbekistondagi soliq tizimi so‘nggi yillardagi islohotlar natijasida o‘zgarib borayotgan bo‘lib, ushbu jarayonda soliq qonunchiligi murakkabligi, raqamlashtirish jarayonining to‘liq yakunlanmagani va soliq to‘lovchilar iqtisodiy barqarorligiga ta’sir etuvchi moliyaviy xatarlar yuzaga kelmoqda. Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida soliq risklarini boshqarishning o‘ziga xos xususiyatlari hamda ularni bartaraf etish chora-tadbirlari o‘rganilgan. Maqolada soliq risklarini boshqarish uchun taklif qilingan usullar – qonunchilikni soddalashtirish, raqamlashtirish va soliq nazoratini kuchaytirish kabi chora-tadbirlar bayon etilgan. Shu bilan birga, soliq tizimining samaradorligini oshirishga qaratilgan konkret takliflar keltirilgan. Maqola soliq tizimi samaradorligini oshirish va mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlashga hissa qo‘shishga qaratilgan.

Ushbu maqolada Surxondaryo viloyati misolida meva-sabzavot mahsulotlari yetishtirish dinamikasi iqtisodiy-statistik usullar yordamida tahlil qilinib prognozlashtirilgan. Shuningdek, mintaqalarda meva-sabzavotchilik tarmogʻini yanada rivojlantirishga qaratilgan ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada raqamli transformatsiya va raqamli texnologiyalarning bank faoliyati samaradorligiga ta’siri o‘rganilgan. Tegishli adabiyotlar va empirik ma’lumotlarni har tomonlama tahlil qilish orqali mualliflar raqamli texnologiyalarlarning turli o‘lchovlarini va ularning bank samaradorligiga ta’sirini o‘rganadilar. Maqolada bank tizimidagi raqamli transformatsiya operatsiyalarni modernizatsiya qilish, mijozlar tajribasini yaxshilash va umumiy samaradorlikni oshirish uchun raqamli texnologiyalar integratsiyasini o‘z ichiga oladi. So‘nggi yillarda banklar tez rivojlanayotgan moliyaviy muhitda raqobatbardosh bo‘lib qolishga intilayotgani sababli, bu jarayon sezilarli kuchga ega bo‘ldi. Bank tizimida raqamli transformatsiyalar tahlili samaradorlikni oshirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydigan bir qancha asosiy texnologiyalar borasida keng qamrovli tahlillar olib borilgan.

Maqolada temir yo‘l transporti korxonalarida moliyaviy hisobni tuzish, hisob siyosatini shakllantirish, ma’lumotlarni hujjatlashtirish hamda moliyaviy hisobotlarda aks ettirish va xalqaro standartlarga muvofiq yuritishdan iboratdir.

Ushbu maqolada universitetlarda chet tilini o'qitishda sun'iy intellekt (AI) texnologiyalaridan foydalanish muammosi muhokama qilinadi. Ta'limda AIdan foydalanish bo'yicha ilmiy-metodik adabiyotlarga sharh berilgan. Biz chet tillarini o‘rgatish uchun mo‘ljallangan sun’iy intellekt xizmatlarini, shuningdek, o‘qituvchi yordamchisi sifatida xizmat qiluvchi sun’iy intellekt vositalarini ko‘rib chiqganmiz. Chatbotlarning lingvodidaktik imkoniyatlari tahlil qilingan. Ta'lim jarayonini tashkil etishda sun'iy intellektga asoslangan vazifalar yo'nalishlari keltirilgan. Tadqiqotda muallif AIdan foydalanish chet tili o‘qituvchisiga darslarga tayyorgarlik ko‘rish va uy vazifalarini tekshirishni osonlashtirib, oddiy vazifalarga sarflanadigan vaqtni qisqartirishi mumkin degan xulosaga kelgan. Talabalar turli ko'nikmalarni mashq qilish uchun AI vositalariga murojaat qilishlari mumkin. Biroq, sun'iy intellektga asoslangan o'qituvchilarni to'liq almashtirish mumkin emas, chunki AI o'quv kontekstida harakat qilish, talabalar bilan empatiya qilish, ularni shaxsiy rivojlanishga undash va tanqidiy fikrlashni rag'batlantirish qobiliyatiga ega emas. Chet tillarini o‘rgatishda sun’iy intellektdan foydalanish sohasidagi ishlar yangi AI vositalarini yaratishdan tashqari, tegishli vazifalar tizimini, shuningdek, o‘qituvchilar va talabalarning sun’iy intellekt bilan o‘zaro hamkorligi algoritmlarini ishlab chiqish bilan bog‘liq holda amalga oshirilishi kerak. .

Yoqilg‘i-energetika kompleksi (YEK) global iqtisodiy barqarorlik va o‘sishda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu maqolada YEK korxonalarining innovatsion salohiyatini oshirish uchun maqsadli strategiyalar orqali konsepsiya ko‘rib chiqiladi va mavjud tendentsiyalar hamda natijalarni aks ettiruvchi statistik ma’lumotlar bilan qo‘llab-quvvatlanadi.

Maqola texnika sohasidagi oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini baholash va boshqarish muammolari tahlil qilinadi. Unda zamonaviy ta'lim tizimida o'qitish jarayonlarining sifatini oshirish va ta’lim sifatini boshqarish usullari muhokama qilingan. Shuningdek, talabalarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichlarini baholashda statistik yondashuvlarning qo‘llanishi va bu yondashuvlarning ta'lim sifati monitoringida ahamiyati yoritib berilgan. Maqola natijalari texnika yo‘nalishidagi oliy o‘quv yurtlari uchun ta'lim sifatini oshirishda muhim ilmiy-amaliy tavsiyalarni o‘z ichiga oladi.

Istе’mоlchilаrning хulq-аtvоr mоdеlini tаhlil qilishdа iqtisоdiy, psiхоlоgik vа mаrkеting yоndаshuvlаrini о’rgаnish judа dоlzаrb hisоblаnаdi, bu еsа istе’mоlchi tаnlоvini tushuntirish vа bаshоrаt qilish uchun ulаrni qо’llаshning ruхsаt еtilgаn sоhаlаri vа chеgаrаlаrini tushunishgа imkоn bеrаdi. Ushbu mаqоlаdа istе’mоlchi хulq-аtvоrining nаzаriyаlаrining еvоlyusiyаsi vа rivоjlаnish bоsqichlаri yоritilgаn.

Ushbu maqolada, ahоlini сhоrvасhilik mаhsulоtlаri, хususаn gоʻsht mаhsulоtlаrigа bоʻlgаn tаlаbi oʻsishi koʻrsatkichlari, gоʻsht mаhsulоtlаri nаrхidаgi bаrqаrоrlikni tа’minlаsh uсhun оʻrinbоsаr tоvаrlаr ishlаb сhiqаrish jarayonlari tahlil qilinadi. Shuningdek, goʻsht va goʻsht mahsulotlariga boʻlgan talabning oʻrnini bosuvchi mahsulotlar sifatida, bаliq vа раrrаndа gоʻshtini уеtishtirish hаjmini оshirishgа аlоhidа е’tibоr qаrаtish zaruriyati hamda ushbu mahsulotlarni gоʻshtni intеnsiv usuldа, bоshqаlаrgа nisbаtаn sаmаrаli shаkldа уеtishtirish masalalari tadqiq etiladi.

Ushbu maqolada, ahоlini сhоrvасhilik mаhsulоtlаri, хususаn gоʻsht mаhsulоtlаrigа bоʻlgаn tаlаbi oʻsishi koʻrsatkichlari, gоʻsht mаhsulоtlаri nаrхidаgi bаrqаrоrlikni tа’minlаsh uсhun оʻrinbоsаr tоvаrlаr ishlаb сhiqаrish jarayonlari tahlil qilinadi. Shuningdek, goʻsht va goʻsht mahsulotlariga boʻlgan talabning oʻrnini bosuvchi mahsulotlar sifatida, bаliq vа раrrаndа gоʻshtini уеtishtirish hаjmini оshirishgа аlоhidа е’tibоr qаrаtish zaruriyati hamda ushbu mahsulotlarni gоʻshtni intеnsiv usuldа, bоshqаlаrgа nisbаtаn sаmаrаli shаkldа уеtishtirish masalalari tadqiq etiladi.

Maqolada O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyot sharoitida oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish masalalari ko‘rib chiqilgan. Kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash, ish o‘rinlari yaratish, qashshoqlikni kamaytirish va aholi turmush darajasini oshirishga qaratilgan asosiy qonuniy hujjatlar va strategiyalar tahlil qilingan. Shuningdek, oilaviy korxonalar sonining o‘sishi va ularning mamlakat sanoat ishlab chiqarishiga qo‘shgan hissasi haqidagi statistik ma'lumotlar keltirilgan. Oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish uchun raqamli texnologiyalarni tatbiq etish bo‘yicha tavsiyalar berilgan.

Ushbu maqolada pishloq mаhsulotlаrini ishlаb chiqаrish vа korxonаdаgi yillik mаhsulot hаjmini o‘rtаchа ishlovchi xodimlаr, pishloq mаhsulotlаrini ishlаb chiqаrish vа qаytа ishlаsh korxonаlаridаgi аsosiy sаmаrаdorlik ko‘rsаtkichlаrining sаmаrаdorligini oshirish, fondlаr qаytimini shаkllаntirishi, infrаtuzilmаlаrni tаshkil etishi, аsosiy fondаlаrni kengаytirishi, аsosiy vostilаrni ko‘pаytirish vа mustаqil korxonа sifаtidа fаoliyаt yuritishi bayon etilgan.

Mazkur tadqiqot ishida investitsiya loyihalarini boshqarish jarayonida vaqt va samaradorlik omillari qanday baholanayotgani yoritib beriladi. Asosiy e'tibor loyihaning hayotiy sikli davomida samaradorlikni oshirish va loyihaning amalga oshirilish muddatlarini qisqartirish orqali iqtisodiy foyda olish imkoniyatlariga qaratilgan. Bu mavzu hozirgi kunda juda dolzarb bo‘lib, loyihalarning muvaffaqiyatli amalga oshirilishi va ularning iqtisodiy samaradorligini oshirish uchun asosiy mezonlardan biri sifatida qaralmoqda. Investitsiya loyihalari bo‘yicha qaror qabul qilish jarayoni ko‘pincha resurslarning cheklanganligi va vaqt omili bilan bog‘liq bo‘lib, samarali rejalashtirish va boshqaruv talab etiladi.
Tadqiqotda loyihalarni boshqarishning nazariy va amaliy jihatlari o‘rganilgan. Jumladan, loyihalarning vaqtni tejash imkoniyatlari va rentabelligini oshirish uchun samaradorlik mezonlari tahlil qilingan. Vaqtni boshqarishning loyiha iqtisodiyotiga ta'siri chuqur o‘rganilib, turli loyihalarni amalga oshirishda vaqtni qisqartirish orqali iqtisodiy foyda olish imkoniyatlari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqotda loyiha boshqaruvi samaradorligini oshirish uchun zarur bo‘lgan omillar, shu jumladan, moliyaviy resurslarning optimal taqsimoti, ish kuchi va texnologik infratuzilma kabi ko‘rsatkichlar tahlil qilinadi. Loyiha boshqaruvida vaqtni to‘g‘ri rejalashtirish va samarali foydalanishning investitsiya jarayoniga ta'siri amaliy misollar yordamida ko‘rsatilgan. Ishda nazariy asoslar bilan bir qatorda, O‘zbekiston va xalqaro tajribaga asoslangan misollar keltirilgan.

Ushbu maqolada muallif tomonidan erkaklar va ayollarning yoshga doir pensiyaga chiqishida tenglik prinsipini ta’minlash masalasi bo‘yicha ilmiy tadqiqot amalga oshirildi. Tadqiqotda statistik ma’lumotlar, xorijiy mamlakatlarning tajribalari, jamoatchilik fikri va ekspert so‘rovlari asosida erkaklar va ayollar uchun pensiya yoshini tenglashtirishning maqsadga muvofiqligi to‘g‘risida fuqarolarning fikrini aniqlash, shuningdek, O‘zbekiston taraqqiyotining zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarida, fuqarolarning fikriga ko‘ra, pensiyaga chiqish uchun eng maqbul bo‘lgan yosh senzini belgilash tahlil asosida baholab chiqildi.

Ушбу мақолада жаҳондаги нуфузли компанияларда молиявий ҳолатни барқарорлаштириш, янги иш ўринларини яратиш ва иқтисодий ўсишга эришиш мақсадида «бошқарувнинг халқаро стандартларига ўтиш, кластер ва кооперация тизимидаги субъектларда молиявий битимлар тузиш жараёнида трансферт баҳолардан фойдаланиш, операцион сегментлар бўйича молиявий ва бошқарув ҳисоботларини тақдим этиш» лозимлиги белгилаб қўйилган.

Maqola sanoat korxonalarida korporativ ijtimoiy javobgarlikni boshqarish (KSS) metodologiyasi asoslarini o'rganishga bag'ishlangan. Asarda KSSNING nazariy jihatlari, shu jumladan nazariy jihatlar, asosiy yondashuvlar va amaliy vositalar ko'rib chiqilgan. An'anaviy, strategik va integratsiya yondashuvlari kabi KSM boshqaruviga yondashuvlar tasnifi amalga oshirildi. Ekologik, ijtimoiy va iqtisodiy jihatlarni hisobga olgan holda sanoat korxonalarida KSSNI qo'llashning o'ziga xos xususiyatlariga alohida e'tibor qaratilmoqda.

Ushbu maqolada islomiy moliya xizmatlaridan biri bo'lgan lizing vositasini qo'llash va o'zgartirish ko'rib chiqiladi. Lizing bitimini moliyalashtirishning muhim xususiyatlarini va tegishli hisob siyosati va tartiblarini tavsiflaydi va tushuntiradi. Xususan, lizingdan islomiy moliya vositasi sifatida foydalanishda lizing shartnomasida aktivning mavjudligi, barcha tavsiflarning to‘liq ko‘rsatilishi va shartnoma shartlarining to‘liq bajarilishi muhim jihatlardan ekani alohida ta’kidlangan. Xulosa qilib aytganda, ushbu turdagi kelishuv bilan adolatli renta miqdori qarama-qarshi qiymatlarni almashish natijasida asossiz boyishga olib kelmasligi asoslanadi.

Мазкур тадқиқот ишида ҚҚС ставкасининг тадбиркорлик фаолияти ва бюджет даромадаларига таъсири кўриб чиқилган. ҚҚС юқори ставкаларини таъсирига оид илмий адабиётларнинг шарҳи амалга оширилган. Мақолада ҚҚС маъмурчилиги боғлиқ масалалар таҳлил қилинган. Таҳлил натижасида тегишли хулосалар шакллантирилган.

Мақолада хорижий тижорат банки мисолида кредитлаш механизмига бевосита ва билвосита таъсир қилувчи молиявий кўрсаткичлари амалий ҳолати таҳлили амалга оширилган ва натижалар ёритилган. Хусусан, тижорат банкларининг активлар ва пассивлар таркиби, активлар ва капитал рентабеллиги, банк даромадлари таркиби каби кўрсаткичларнинг 10 йилллик динамикаси таҳлил қилинган ҳолда илмий хулосалар шакллантирилган.

Тижорат банклари пассивларининг барқарорлигини таъминлаш уларнинг ресурс базасини мустаҳкамлаш ва тўловга қобиллигини таъминлашнинг зарурий шарти ҳисобланади. Жумладан, регулятив капиталнинг пассивлар ҳажмидаги салмоғини барқарор бўлиши тижорат банкининг молиявий инқирозларнинг оқибатларига чидамлилигини оширади, депозитларнинг етарлилигини таъминланиши эса, банкнинг ресурс базасининг барқарорлигини таъминлашда муҳим ўрин тутади.
Мақолада Ўзбекистон тижорат банклари пассивларининг барқарорлигини таъминлашга қаратилган илмий таклифлар ишлаб чиқилган. Жумладан, тижорат банклари регулятив капиталининг пассивлар ҳажмидаги салмоғининг барқарорлигини таъминлаш имкониятлари асослаб берилган.

Maqolada Qozog'iston tadbirkorlik sub'ektlarini qo'llab-quvvatlash bo'yicha davlat chora-tadbirlarini har tomonlama tahlil qilish asosida kichik va o'rta tadbirkorlik sub'ektlarining (KO'T) hozirgi holati, ularning o'sishi va rivojlanishini cheklaydigan asosiy to'siqlar ko'rib chiqilgan. Kreditlash, soliqqa tortish va axborot resurslaridan foydalanish muammolariga alohida e'tibor qaratilgan. Mualliflar tomonidan Qozog'iston hukumati tomonidan milliy dasturlar va tashabbuslar orqali amalga oshirilgan samarali strategiyalarni o'rganilgan va ularning samaradorligini mavjud empirik ma'lumotlar asosida baholangan. Shuningdek, eng muvaffaqiyatli rag'batlantirish mexanizmlarini aniqlash uchun xalqaro tajriba tahlili ham o'tkazilgan. Tadqiqot ishida institutsional muhitni yaxshilash va KO'Bni rivojlantirishning ustuvor yo'nalishlarini qo'llab-quvvatlashning kompleks tizimini ishlab chiqish bo'yicha aniq tavsiyalar berilgan. Korxonalarning innovatsion faoliyat uchun qulay shart-sharoitlar yaratish va eksport salohiyatini oshirishning ahamiyati muhokama qilingan. Hulosa qismi barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishga erishish uchun davlat darajasida strategik rejalashtirishga bag'ishlangan.

Ushbu maqolada mualliflar O‘zbekiston Respublikasi va Rossiya Federatsiyasi o‘rtasidagi o‘zaro savdoning bugungi holati, uning tovar tarkibi va dinamikasini tahlil qilgan.

Ушбу мақолада Корея Республикасининг яшил иқтисодиётга ўтиш жараёнини ўрганиш, “янги яшил курс” ва уни амалга ошириш истиқболларини кўриб чиқиш, мавжуд муаммолар ва уларни бартараф этиш йўллари, “яшил ўсиш” стратегиясининг мамлакат иқтисодиётиниг ривожланишидаги тутган ўрни, уни молиялаштириш ва амалиётга татбиқ этиш йўлида дуч келган хато ва камчиликлар кўриб чиқилган. Шунингдек, мақолада Корея Республикаси 2008 йил қабул қилган узоқ муддатга мўлжалланган “яшил ўсиш” миллий стратегияси (2009-2050)нинг ҳозирги пайтдаги ҳолати ва соҳани ривожлантириш бўйича тавсия ва таклифлар кўриб чиқилган.

Maqolada kambag'allikni qisqartirish va xalq farovonligini ta'minlash bo'yicha hozirgi strategik vazifani hal qilishda moliyaviy savodxonlikning ahamiyati muhokama qilinadi. Mamlakat hududlarini ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish tendentsiyalari tahlil qilingan. Moliyaviy savodxonlik darajasining ta'lim va yoshga bog'liqligi, shuningdek, moliyaviy savodxonlik darslarini o'tkazish bo'yicha xorijiy tajriba o'rganiladi. Muallif aholining turli qatlamlariga moliyaviy savodxonlikni o‘qitish bo‘yicha xulosalar chiqariladi.

Мақолада акциялар қийматининг турлари ва уни турли хил ёндашувларни қўллаган ҳолда аниқлаш усуллари кўриб чиқилган.

В данной статье проанализированы источники формирования и запасы водных ресурсов, состояние потребление воды по отраслям экономики Узбекистана. Предложены рекомендации по повышению эффективности управления водными ресурсами Узбекистана в среднесрочной перспективе на трансграничном и национальном уровне.

Мақолада капитал инвестицияларнинг мазмун-моҳияти илмий ва назарий жиҳатдан тадқиқ этилган ҳамда иқтисодий категория сифатида тадқиқ ва талқин қилинган. Капитал инвестицияларнинг тавсифи эса, унинг ҳисоб объекти сифатида очиб берилган бўлиб, хорижий ва маҳаллий олимлар томонидан фикр-мулоҳазалар баён қилинган, норматив-ҳуқуқий ҳужжатларда келтирилган қоидалар ҳисобга олинган ҳолда муаллифлик таърифлари ишлаб чиқилган, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва юритишнинг аҳамияти каби масалалар очиб берилган.

Ушбу мақолада кичик бизнес корхоналари ишлаб чиқариши иқтисодиётни модернизация қилиш шароитига мослаштириш зарурати инновацион инфратузилмасини шакллантиришга қизиқишнинг кучайишига олиб келди, чунки истиқболларни аниқлаб, ривожланишнинг келгуси тенденцияларини олдиндан кўрмай, бозор шароитида тармоқнинг рақобатбардошлигини ошириш чора-тадбирларни ишлаб чиқишнинг деярли иложи йўқ. Шу боис кичик бизнес корхоналар ишлаб чиқариши инновацион хизматлар инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирларини ишлаб чиқиш унга таъсир этувчи муҳим ички ва ташқи омиллар ёритилган.

Саноат 4.0 даврида барча саноат тармоқлари янги муҳитга мослашувчан бўлиши, ижтимоий ва технологик ўзгаришлардан хабардор бўлиши керак. Тўқимачилик саноати, асосий саноат сифатида, одатда Тўқимачилик 4.0 деб аталадиган, рақамли трансформация ва технологик эволюциядан хабардор бўлиши зарур. Ушбу мақоланинг асосий мақсади тўқимачилик саноатининг ўтмиш, ҳозир ва келажакдаги тавсифини, соҳанинг асосий муаммолари технологик ҳамда ижтимоий ўтишларга алоҳида урғу берилган. Тадқиқотда, айрим мамлакатлар ва мамлакатимиз тўқимачилик саноатида эришган ютуқлар мавжуд муаммолар, уларни ҳал этиш ҳамда ривожлантириш бўйича қабул қилинган режалар таҳлил қилинади.

Бугунги кунда давлат активларини хусусийлаштириш ва хусусийлаштириш жараёнларини мувофиқлаштириш бўйича давлат комиссиясининг тегишли қарори ва топшириқларига асосан давлат активларини сотиш учун халқаро ҳамда маҳаллий маслаҳатчини ёки ташкилотларни жалб этиш ва рақобат муҳитини янада яхшилаш борасида амалга оширилган ислоҳотлар натижасида охирги уч йилда устав фондида давлат улуши мавжуд хўжалик жамиятлари ва давлат унитар корхоналари ва кўчмас мулк объектлари хусусийлаштирилди. Шуни инобатга олган ҳолда ушбу мақолада акциядорлик жамиятларига хорижий инвесторларни жалб этиш жадвалларини бажарилишининг бориши юзасидан доимий назорат ўрнатиш ҳамда давлат мулки объектларини хусусийлаштириш жараёнларини очиқ ва ошкоралик, қонунийлик принциплари асосида амалга ошириш, харидорларнинг оммавий савдоларда иштирок этишлари учун тенг шароитлар яратиш борасида амалга оширилаётган ислоҳотларни ривожлантиришдаги мавжуд муаммолар ҳамда уларни бартараф этиш бўйича муаллиф ёндашувлари ва таклифлари ўрганилган.

Мақола мазмунида Ўзбекистоннинг бугунги кунда ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, илм-фан соҳаларида малакали кадрларни тайёрлаш ва уларни жойлаштириш ёшларни ҳаётда ўз ўринларни топиш масаласида ечим вазифасини бажаради. Ҳозирда бозор иқтисотиётининг шиддат билан ўсиб бораётганлиги, аҳоли сонинин кескин ошиб бориши ва уларни эҳтиёжларини қондирилишида замон талабига мас юқори малакали кадрларга муҳтож сезилмоқда. Юқорида келтирилган маълумотларга кўра бугунги кунда олий таълим муассасаларини янгича ёндашиш, таълим тизимига ўзгартирили киритилиши давр талабига айланмоқда. Мақола олий таълим тизимига ўгартириш киритиш орқали юқори малакали кадрларга тайёрлашда қаратилган.

Мазкур мақолада хўжалик жамиятларида ESOPни жорий этиш амалиёти бўйича АҚШ, Буюк Британия, Испания каби давлатлар тажрибаси ўрганилган, Ўзбекистонда ушбу тизимни жорий этиш ҳолати таҳлил қилинган ҳамда илғор тажрибадан келиб чиққан ҳолда давлат улуши 50 фоиз ва ундан ортиқ бўлган акциядорлик жамиятларида ESOPни жорий этишни жадаллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.

Ушбу мақолада бугунги кунда савдо соҳасидаги муаммолар қайд қилинган. Иқтисодчи олимларнинг иқтисодий самарадорлик тушунчасига ёндашувлари таҳлил қилинган. Хорижий манбаларда келтирилган иқтисодий самарадорликнинг 8 та калитли кўрсаткичлари савдо корхонаси мисолида таҳлили амалга оширилган. Манбаларни таҳлил қилиш асосида иқтисодий самарадорлик кўрсаткичлари бешта гуруҳга ажратилиб 27 та кўрсаткичдан иборат тизими ишлаб чиқилган. Ушбу таклифларнинг амалиётга жорий қилиниши савдо корхоналари иқтисодий самарадорлигини ошириш имкониятларини топишда муҳим омил бўлиб ҳисобланади.

Мақолада Ички назорат ва аудитни ташкил этишни қонуний тартибга солишнинг халқаро тажрибаси назарий хиҳатдан ёритилган бўлиб, унда дунё бўйлаб ички назорат ва аудитни ташкил этишнинг меъёрий-ҳуқуқий таъминотини ривожлантириш босқичлари, Сарбейнес-оксли қонунининг ички назоратни ташкил этиш бўйича қоидалари, жумладан: корпоратив жавобгарлик, аудиторларнинг мустақиллиги ва манфаатлар тўқнашуви, молиявий ҳисоботларнинг шаффофлиги, ташкилотлар ва давлат даражасида тартибга солувчи органларни яратиш каби масалалар тадқиқ қилинган.
Мақолада шунингдек, Буюк Британияда ички назорат тизимини ўрнатиш ва сақлаш учун жавобгарлик янада кенгроқ кўриб чиқилиши ва директорлар кенгаши фаолиятига қўйиладиган талаблар ёритилган. Бундан ташқари, Европа Иттифоқи мамлакатларида ички назорат ва аудитни тартибга солиш соҳасидаги асосий ҳужжатлар тадқиқ қилинган. Хорижий мамлакатлардан фарқли ўлароқ, миллий қонунчилигимизда ички назорат ва аудитни ташкил этиш учун мавжуд норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар танқиқдий таҳлил қилинган

Ўзбекистон тўқимачилик ва кийим-кечак ва трикотаж саноати мамлакатимиз иқтисодиётининг жадал ривожланаётган тармоқ-ларидан бири бўлиб, унга ўз хомашё базасининг мавжудлиги ва ишлаб чиқарилаётган маҳсулотларга доимий ўсиб бораётган талаб катта ҳисса қўшмоқда. Рақобатбардош салоҳияти туфайли у янги корхоналарни ташкил этиш, иш билан таъминлаш, маҳсулот экспорт қилиш, хорижий инвестицияларни жалб қилишда етакчи ўринни эгаллайди, шунингдек, мамлакат миллий иқтисодиётининг глобал ихтисослашувида стратегик муҳим йўналишлардан бири ҳисобланади. Шундан келиб чиққан ҳолда, тўқимачилик саноат корхоналарининг харажатларини мақбуллаштириш орқали маҳсулот таннархини пасайтириш, миллий маҳсулотларнинг жаҳон бозоридаги рақобатбардошлигини ошириш стратегияларини ишлаб чиқиш муҳим аҳамият касб этади.

Ушбу мақолада кичик тадбиркорлик таркибий тузилмасининг шаклланишида объектив бозор қонунлари чегарасидан чиқишга ундовчи ҳолатлар аниқланиб, кичик тадбиркорликни иқтисодий фаолият турлари бўйича таркибий тузилмасининг самарадорлик даражасини баҳолашнинг муаллифлик услуби ишлаб чиқилган. Ўзбекистондаги кичик бизнеснинг иқтисодий фаолият турлари бўйича рентабеллик даражаси аниқланиб, Ўзбекистондаги кичик бизнеснинг иқтисодий фаолият турлари бўйича таркибий тузилманинг самарадорлик даражаси баҳоланган.

Ушбу мақолада Хоразм вилоятида хизматлар кўрсатиш фаолиятининг асосий тури бўлган корхоналар сонининг динамикаси таҳлили, Хоразм вилояти туманларида хизмат кўрсатиш фаолияти бўйича субъектлар сони ва улар томонидан кўрсатилган хизматлар ҳажмининг динамикаси таҳлили, Хоразм вилоятида аҳоли жон бошига кўрсатилган хизматлар ҳажмининг динамикаси таҳлили ва хизматлар соҳасининг ривожланиш хусусиятлари, Хоразм вилоятида хизмат кўрсатиш соҳасидаги корхоналарни янада ривожлантириш, иқтисодий фаолиятни амалга ошириш учун янада қулай иқтисодий ва ҳуқуқий шароитлар яратиш мақсадлари ёритилган.

Ушбу мақолада олий таълимни модернизация қилишнинг замонавий концепцияларида асосий эътибор таьлим сифатини бахолаш, меҳнат бозорида рақобатбардош мутахассисларни тайёрлашга қаратилганлиги, олий таълим тизими ва меҳнат бозорининг ўзаро алоқадорлиги асосида таълим сифатини оширишнинг инновацион модели ҳамда ҳудудлар даражасида олий таълим муассасаларида таълим сифатини бошқаришни таъминловчи субъектлар таҳлил амалга оширилган.

Mazkur tadqiqot ishida oliy ta’lim muassasalarining moliyalashtirishning mazmuni, moliyalashtirish manbalari va unda budjetdan tashqari mablag’larning tutgan o’rni haqida bayon etilgan. Shuningdek, oliy ta’lim muassasalarining budjetdan tashqari mablag’larining asosiy ko’rsatkichlari tahlil etilgan va tegishli xulosalar shakllantirilgan, ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Ушбу мақолада мамлакатимизда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлари, бевосита солиқлар маъмуриятчилиги ва методологиясини такомиллаштириш зарурлиги, унинг ижтимоий-иқтисодий аҳамияти, назарий-ҳуқуқий масалаларини бўйича маҳаллий ва хорижий олимларинг фикрлари ўрганилган. Шунингдек мавзуга доир олиб борган тадқиқотлари натижаси бўйича солиқ маъмуриятчилиги ва методологиясини такомиллаштиришга оид хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган.

Ushbu maqolada jahon iqtisodiyotining zamonaviy rivojlanishi sharoitida ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni rag'batlantiradigan, ichki mexanizmlarni shakllantirishga strategik yordam beradigan samarali investitsiya faoliyati, O’zbekiston respublikasida investitsiya jarayonining rivojlanishiga to'sqinlik qiluvchi asosiy salbiy tendentsiyalar mavjudligi va ularni rivojlantirishning istiqbolli yo‘nalishlari haqidagi ma’lumotlar berilgan.