2024: “Moliya bozorini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari, zamonaviy tendensiyalari va istiqbollari” mavzusida III respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

Moliyaviy tahlil kompaniyaning barqarorligi, rentabelligi va salohiyati
haqida tushunchaga ega bo'lish uchun uning moliyaviy salomatligi va faoliyatini
baholash jarayonidir.

Bugungi kunda bank sektori turli xilma-xil institutlar bilan oʻzaro
munosabatlarini tashkil etish etadi va buning uchun turli xil modellardan
foydalanadi. Korxonalar va banklar oʻrtasidagi samarali hamkorlik tizimi milliy
iqtisodiyotning asosi hisoblanadi, zero ushbu oʻzaro munosabatlar moliya bozori
rivojlanish darajasi, banklarni tartibga solishning huquqiy bazasi, infratuzilma
korxonalarining samarali faoliyati tashki etilishini oʻz ichiga oladi. Ushu
tizimlarning har biri har bir iqtisodiy kompleksning ajralmas qismidir. Shu
munosabat har bir davlat korxonalar va banklar oʻrtasidagi samarali hamkorlik
tizimi tashkil etishga harakat etishadi.

Moliya-bank tizimini rivojlantirish maqsadida mavjud resurslardan
foydalanishni baholash, tahlil qilish va rivojlanish zaxiralarini aniqlash asosiy
masalalardan biri hisoblanadi. Iqtisodiy rivojlanishni ta’minlash har bir hudud
yoki iqtisodiy subyektlarning asosiy masalalardan biri bo‘lib, murakkab raqobat sharoitida mavjud iqtisodiy salohiyatdan foydalanish darajasiga bog‘liq. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 11-sentabrdagi
““O‘zbekiston - 2030” strategiyasi to‘g‘risida”gi PF-158-son Farmoni [1] qabul
qilinib, uning 48-maqsad sanoatning “drayver” sohalarini rivojlantirish va
hududlarning sanoat salohiyatini to‘liq ishga solish belgilangan.

Bugungi kunda taraqqiy etgan mamlakatlarda lizingli investitsiyalash
mexanizmini takomilashtirishning makroiqtisodiy jihatlari tadqiq etilganiga
qaramay, lizing kompaniyalari tomonidan investitsiyalashning yangicha
mexanizmlarini ishlab chiqish dolzarb masala hisoblanmoqda. Jahonda lizingli
investitsiyalash mexanizmini takomillashtirishning xududiy jihatlarini tadqiq
etishda asosiy kapitalga investitsiyalar ko‘rinishidagi moliyaviy oqimlarni iqtisodiyotning real sektoriga yo‘naltirish va lizing bozori sub’ektlari o‘rtasida barqaror iqtisodiy aloqalarni o‘rnatish muhimligiga e’tibor qaratilmoqda. Lizing
bozorining imkoniyatlari va salohiyatidan samarali foydalanish o‘rta muddatli
istiqbolda milliy iqtisodiyotni rivojlantirish strategiyasining ustuvor
yo‘nalishlarini amalga oshirishga ta’sir ko‘rsatadi.

Understanding the primary criteria and indicators of suspicious
transactions, particularly the sources and methods of laundering criminally
obtained funds, is crucial for competent authorities to develop and implement an
effective program aimed at combating money laundering and reducing risks to
the state's economy.

Introduction. In order to diminish the informal economy, it is essential to
institute explicit regulations and laws while overseeing legal processes, alongside
the formal registration of activities. Tackling the shadow economy requires
enhancements in labor market standards and a thorough analysis of
macroeconomic indicators. Nevertheless, there is presently a scarcity of research
utilizing digital financial technologies.

Considering the economic analysis of cost-benefit, we allocate costs and benefit sides of renewable energy production to reveal how is crucial to development of this field.

Oziq-ovqat xavfsizligi davlatning milliy xavfsizligining asosi bo‘lib xizmat
qiladi. Ushbu tushuncha kishilar faol va sog‘lom hayot kechirishi uchun zarur
bo‘lgan yetarli miqdordagi xavfsiz oziq-ovqatdan jismoniy va iqtisodiy
foydalanish imkoniyatiga ega bo‘lgan vaziyat bo‘lib hisoblanadi. Bu borada jahon
oziq-ovqat xavfsizligi to‘g‘risidagi Rim deklaratsiyasi (1996-y.) qabul qilingan
bo‘lib, unda har bir insonning yetarli oziq-ovqat va ochlikdan xalos bo‘lish
huquqiga mos keladigan xavfsiz va to‘yimli oziq-ovqatdan foydalanish huquqini
ta’minlash uchun javobgarlikni mavjudligi ta’kidlangan

Iqtisodiyotning jadal surʼatlar bilan rivojlanishi uchun tabiiyki moliyaviy
resurslar oqimining faollashuvi, ularni jalb qilishdagi uzluksizlik talab etiladi.
Mamlakatimizda iqtisodiyot tarmoqlariga, shu jumladan, xorijiy investitsiyalar va
infratuzilma tarmoqlarini rivojlantirish maqsadida tuziladigan maxsus iqtisodiy
zonalardagi investitsion faollikni oshirish, bu borada ularning investitsion
faoliyatini xalqaro tajribalar asosida takomillashtirish, ularga zamonaviy
texnologiyalarni jalb etish, rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlardagi ilg‘or
tajribalar asosida erkin iqtisodiy hududlardagi iqtisodiy boshqaruv
mexanizmlarini modernizatsiyalash – bugungi kun iqtisodiy siyosatining muhim
yo‘nalishlaridan hisoblanadi.

Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida ochiqlik,
xalqaro iqtisodiy-siyosiy aloqalarning rivojlanishi yurtimizda sanoat
tarmoqlarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash
imkoniyatlarini yuzaga chiqardi.
Iqtisodiyotni raqamlashtirishning bir necha usullari mavjud. Bu usullar bir
biridan farq qiladi, lekin umumiy maqsad iqtisodiyot sohasidagi o‘zgarishlarni
belgilash, boshqarish va ta’lim berishga imkon yaratdi. Quyidagi usullar
iqtisodiyotni raqamlashtirishga yordam beradi.

Jamiyatning iqtisodiy rivojlanishi bilan iqtisodiyot tarmoqlarining moliyaviy
ahamiyati oshib boradi. Bu holat kapitalni rivojlantirishga asos yaratib, u, o‘z
navbatida, iqtisodiyot tarmoqlarining moliyaviy jihatlarini o‘zida aks ettiradi.
Shunday tarmoqlardan biri sanoat tarmoqlari hisoblanadi. Sanoat tarmog‘ini
rivojlantirish mamlakatni iqtisodiy siyosati bo‘lib hisoblanadi. Xususan, bu
borada belgilangan 22-maqsadda “Milliy iqtisodiyot barqarorligini
ta’minlash va yalpi ichki mahsulotda sanoat ulushini oshirishga qaratilgan
sanoat siyosatini davom ettirib, sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish
hajmini 1,4 baravarga oshirish” [1], deb belgilangan.

Xorijiy investitsiyalar mintaqaviy rivojlanish uchun muhim vosita sifatida
keng e'tirof etilgan bo'lib, kapitalni jalb qilish, texnologik yutuqlar, bandlik
imkoniyatlari va jahon bozorlariga kirishni kengaytirish kabi ko'plab imtiyozlarni
taqdim etadi. Ushbu investitsiyalar iqtisodiy o'sishni jadallashtirish,
innovatsiyalarni rag'batlantirish va hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy o'zgarishiga
ko'maklashishda muhim ahamiyatga ega. Biroq barqaror mintaqaviy
rivojlanishga erishishda xorijiy investitsiyalar samaradorligi avtomatik emas va
turli geografik va iqtisodiy sharoitlarda sezilarli darajada farq qiladi. Ushbu
o'zgaruvchanlik xorijiy investitsiyalar samaradorligiga ta'sir etuvchi omillar va
uzoq muddatli rivojlanish maqsadlariga erishish uchun mintaqalar ushbu
investitsiyalarni optimallashtirish mexanizmlari haqida jiddiy savollarni
tug'diradi.

The privatization of state-owned enterprises (SOEs) has been a widely adopted strategy by governments worldwide to promote economic efficiency, enhance market competition, and attract private investment.

Ma’lumki, mamlakat iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish va
iqtisodiyot tarmoqlarini modernizasiya qilish moliya-bank tizimi, shu jumladan
kapital bozori imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishni hamda ushbu tizimni sifat
jihatdan yangi bosqichga ko‘tarishni talab qiladi. Binobarin, kapital bozorining
muhim segmentlaridan biri bu fond bozoridir. Zero, qimmatli qog‘ozlar bozori
moliyalashtirishning eng muhim manbalaridan biri bo‘lib, odatda iqtisodiyotning
barometri sifatida tan olinadi6. Hozirgi kunda O‘zbekiston qimmatli qog‘ozlar
bozori rivojlanishning yangi bosqichga ko‘tarilayotgan bo‘lib, bunda mamlakatda
amalga oshirilayotgan qator iqtisodiy islohotlar ta’siri kattadir.

Due to globalization and economic integration, international customs organizations are paying special attention to trade facilitation. Simplification of customs procedures provides benefits both the business community and governments.

O‘zbekiston kapital bozorlari yillar davomida turli xil rivojlanishlarni
boshdan kechirmoqda. Tarixan kapital bozorlari odatda asrlar davomida mavjud
bo‘lgan aksiya bozorlari deb ham yuritiladi. Kapital bozori subyektlarining
investitsion faolligi iqtisodiyotning jadal rivojlanishining muhim omili
sanaladi.

Оilаviу biznesni bоshqаrishda hаm butun kichik tаdbirkorlikdаgi kabi
muаmmоlаr mаvjud. Lekin oilaviy firma rahbarining ishi shu bilan
murakkablashadiki, u o‘z qarindoshlari o‘rtasida barcha asosiy masalalar bo‘yicha
umumiy kelishuvga erishishi kerak. Turli fikrlar hamma vaqt kelishmovchilikka
olib keladi, lekin ba’zan ular uchun turtki berishi ham mumkin. Shuning uchun
obyektiv qarorlar qabul qilish uchun emotsional omilni hisobga olish lozim.

Based on the decree of the President of the Republic of Uzbekistan of January 28, 2022, the development strategy of New Uzbekistan for 2022-2026 was approved.

Ko'pgina rivojlanayotgan mamlakatlarda turizmni rivojlantirishni iqtisodiy
o'sishga erishishning asosiy strategiyasi sifatida qaraladi. Destinatsiyalarda
turizm sektori asosan kichik korxonalar orqali tashkil etiladi. Rivojlanayotgan
mamlakatlarda ular kredit va boshqa moliyadan foydalanish imkoniyatiga ega
emas: moliya bozorlari ularni mijoz sifatida ko'rmaydi va davlat tomonidan
qo'llab-quvvatlash asosan turizmda mahalliy biznesni kengaytirishga
yo'naltirilmagan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilishga qaratilgan
bo’ladi. Turizm investitsiyalari - bu turizm sohasiga moddiy va insoniy kapital
qo'yish jarayoni bo'lib, unda mehmonxonalar, kurortlar va sayyohlik shaharlari
qurish, kichik turizm loyihalarini qo'llab-quvvatlash va turizmni rivojlantirish
yo'li bilan turistik faollikni oshirish orqali mamlakat daromadlarini oshirish
maqsadida amalga oshiriladi.

Жамиятда ижтимоий химояга муҳтож бўлган шахсларни ижтимоий
қўллаб-қувватлаш, уларга доимий эътибор бериш инсониятнинг пайдо
бўлишидан бери мавжуддир. Иқтисодиёт ривожланиб борар экан, объектив
сабабларга кўра яъни иқтисодий ва ишлаб чиқариш омиллар сабаб (касб
касаллигига чалиниш, бахтсиз ходисалар сабаб ногиронлик, ишсизлик,
камбағаллик) инсонларнинг вақтинча ёки доимий меҳнат қобилиятини
йўқотиши, даромаддан маҳрум бўлиш ва бу орқали ҳаёт даражасининг
пасайишига бўлган хавф ортиб боради. Бунда аҳолини ижтимоий химоя
қилиш муҳим аҳамият касб этади.

Стратегия "Узбекистан – 2030" направлена на прогрессивное и
устойчивое развитие страны, предлагая план преобразования в "Новый
Узбекистан", где каждый может реализовать свой потенциал. Основываясь
на прошлом опыте и общественном диалоге, она охватывает аспекты от
экономической стабилизации до социального развития, включая
улучшение инвестиционного климата и повышение качества жизни.
Важным элементом является развитие финансового рынка через
усовершенствование регулятивной базы, способствуя доступности
финансовых услуг и интеграции в мировую экономику. Стратегия является
декларацией о стремлении к сильному, справедливому обществу,
ускорению экономического развития, улучшению жизни и укреплению
международного статуса Узбекистана.

Илғор хориж тажрибаси кўрсатадики, молия секторини ривожлан
тириш иқтисодиётнинг реал секторини барқарор ривожлантиришнинг
зарурий шарти ҳисобланади. Миллий валютанинг барқарорлигини таъ
минлаш, инфляцияга қарши курашиш, давлат бюджетининг мутаносиб
лигини таъминлаш иқтисодиётнинг реал сектори корхоналари фаолия
тини ривожлантиришда муҳим ўрин тутади. 

Сўнги йилларда Ўзбекиcтонда олий таълим соҳасида туб ислоҳотлар
амалга оширилмоқда. Хусусан, давлат олий таълим муассасаларига
молиявий мустақиллик бериш, нодавлат олий таълим муассасаларининг
тармоқдаги ўрнини ошириш орқали мамлакатда мутахассислар тайёрлаш
молиявий юкини қайта тақсимлаш сиёсати ва олий таълим муассасалари
ҳамда талабаларга нисбатан солиқ ва молиявий кўмак дастурларининг
изчил ислоҳ қилиниши каби ҳолатлар фикримизни тасдиқлайди.
Мамлакатимизда олий таълим соҳасини ривожлантириш, унинг
рақобатбардошлигини таъминлаш ва олий таълимга бўлган талабни
самарали қондириш мақсадида бир қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Ушбу жараёнда олий таълимни тўғри ва самарали молиялаштириш, жараён
иштирокчиларининг манфаатларини тўлиқ ифодалайдиган тизимни
шакллантириш ҳамда олий таълим муассасаларининг барқарор молиявий
ва иқтисодий фаолиятини таъминловчи механизмларни жорий этиш
долзарб масала ҳисобланади.

При учете основных средств, прежде всего, необходимо
придерживаться учетной политики. Учетная политика понимается
руководителем хозяйствующего субъекта как совокупность методов
бухгалтерского учета, ведения и составления отчетности в соответствии с
принципами и правилами. Спрос на финансовую отчетность,
представляющую собой отчет, составленный на основе правил
международных стандартов финансовой отчетности, растет все больше и
больше.

Ҳозирги кунда дунёдаги глобаллашув жараёнида давлатнинг барча секторларини рақамлаштириш ва ортиқча бюрократизмдан воз кечиш ўз олдига юқори ривожланиш ва тараққиётни ҳамда инсонлар фаровонлигини мақсад қилиб қўйган ҳар бир иқтисодий ривожланаётган мамлакатнинг бугунги кундаги дастурига айланди. Илм-фаннинг ютуқлари самараси ўлароқ замонавий ахборот коммуникация технологиялари ривожланар экан, барча соҳаларга жадал суръатларда ўз таъсирини кўрсата бошлади.

Взаимосвязь между развитием рынка капитала и сокращением бедности сложна и многогранна. Хотя универсального ответа не существует, есть основания полагать, что хорошо развитые рынки капитала могут играть роль в сокращении бедности по ряду каналов.
Тем не менее, существуют потенциальные выгоды от развития рынка капитала для сокращения бедности:
Расширение доступа к финансам. Рынки капитала могут предоставить предприятиям и частным лицам доступ к финансам, которого в противном случае у них не было бы. Это может помочь стимулировать экономический рост и создать рабочие места, что может привести к сокращению бедности.

Статья посвящена анализу финансовых механизмов, способствующих устойчивому и инклюзивному росту в Узбекистане. Исследование акценти-рует внимание на вызовах и возможностях, связанных с реализацией данных механизмов в условиях переходной экономики страны.

Ўзбекистоннинг туризм сектори, мамлакатнинг бой тарихий ва маданий мероси, ноёб табиий манзаралари ва меҳмондўстлиги туфайли, сўнгги йилларда жадал ривожланмоқда. Бу сектор иқтисодий ўсишнинг муҳим қисмидан бирига айланиб, миллий даромаднинг ошишига, янги иш ўринларининг яратилишига ва халқаро обрўнинг мустаҳкамланишига ҳисса қўшмоқда. Шунга қарамай, туризм секторининг тўлиқ салоҳиятини амалга ошириш ва уни янада жозибадор қилиш учун инвестицияларни жалб қилиш механизмларини такомиллаштириш зарурати мавжуд.

У збекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2020 и ил 24 августдаги 506-сон қарорига мувофиқ солиқ-бюджет сие сатига стратегик е ндашувни татбиқ этиш мақсадида и иллик бюджетни шакллантиришнинг янги “Натижага и у налтирилган бюджетлаштириш тизимини жории этиш белгиланган.

Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши-да қишлоқ хўжалик соҳаси муҳим ўрин тутади. Дастлабки ҳисоб-китобларга кўра, 2024 йил 1 январь ҳолатига мазкур соҳанинг мамлакат ЯИМдаги улуши 30 фоизга яқинни ташкил этган37. Шу давр ҳолатига, қишлоқ жойларда истиқомат қилаётган аҳоли сони эса республика бўйича жами аҳоли сонининг 49 фоизига тенг бўлган38. Келтирилган рақамлардан кўриниб турибдики, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш, нафақат, Ўзбекистон Республикасининг иқтисодий қудратини юксалтиришга, балки озиқ-овқат хавфсизлиги ва аҳоли бандлигини таъминлашда, қолаверса, экспорт салоҳиятини оширишга хизмат қилади.

Ижтимоий суғурта тизимини амалга ошириш учун албатта маълум даражада молиявий ресурслар зарурати пайдо бўлади. Шунинг учун ижтимоий жамғармалар ҳар қандай иқтисодий механизмнинг ажралмас қисми бўлади. Маълумки, аҳолининг муҳтож қатламларини ҳимоялаш мақсадида даромадларни муайян тартибда қайта тақсимлаш зарурати келиб чиқади. Бундай қайта тақсимлашнинг молиявий воситаси ижтимоий жамғармалар орқали амал қилади. Ижтимоий жамғармалар эса, ўз навбатида, давлат ёки нодавлат шаклида бўлиши мумкин. Ижтимоий жамғармаларнинг шакллари ўртасидаги нисбат кўп омилларга, энг аввало, иқтисодий ривожланишнинг миллий моделига боғлиқ бўлади.

Жаҳон иқтисодиётида глобаллашув жараёнларининг кучайиши билан бирга, хорижий инвестицияларнинг аҳамияти тобора ортиб бормоқда. Хорижий инвестициялар мамлакат иқтисодиётини ривожлантириш, янги иш ўринлари яратиш, маҳаллий тадбиркорлик субъектларининг рақобатбардошлигини ошириш ва замонавий технологияларни жорий этишда муҳим роль ўйнайди. Шу муносабат билан, хорижий инвестицияларни жалб қилиш механизмини такомиллаштириш масаласи долзарб аҳамият касб этмоқда.

«Ўзбекистон – 2030» стратегияси доирасида хотин-қизларнинг фаоллигини ошириш, оналик ва болаликни ҳимоя қилиш, гендер тенгликни қарор топтириш, аёлларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини таъминлаш бўйича кенг кўламли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда. Ҳозирги кунда республикамиз ахолисининг ўн етти миллиондан кўпроқ қисми хотин-қизлардан иборат.

Bugungi kunda mamlakatimizda aksiyadorlik jamiyatlari korporativ boshqaruv mexanizmini rivojlantirish borasida ko‘plab ijobiy o‘zgarishlarga ega bo‘lgan bo‘lsada, biroq xalqaro amaliyotda kompaniyalar istiqbolini prognoz qilishda keng foydalaniladigan korporativ baholash instrumentlarini joriy etishning amaldagi holati bo‘yicha ijobiy xulosaga kelish qiyin. Aynan moliyaviy qarorlar qabul qilishda investitsion risklarni baholash, korporativ baholash mexanizmini muhim elmentlaridan biri hisoblanadi. Kompaniyalar faoliyatiga moliyaviy risklar ta’sirini baholash nazariyasini ishlab chiqishda erishilgan yutuqlarga qaramay, ko‘plab muammolar hal etilganicha yo‘q, ularni hal qilish metodologiyasi va uslubiy bazasi amaliyot talablaridan ortda qolmoqda, hamda asosiy yondashuvlar va masalalar bo‘yicha fikrlardagi farqlar kuzatilmoqda.

O‘zbekіstonda mustaqіllіknіng dastlabkі yіllarіdan boshlab amalga oshіrіlayotgan іqtіsodіy іslohotlarnіng asosіy negіzіnі mulknі davlat tasarrufіdan chіqarіsh va unі xususіylashtrіsh tashkіl etadі. Unіng maqsadі - bozor іqtіsodіyotіnіng vujudga kelіshі uchun zarur bo‘lgan asosіy sharoіtlarnі yaratіsh (xususіy mulk іnstіtutіnі shakіllantіrіsh, іqtіsodіy va huquqіy bazanі hamda ularsіz іqtіsodіyotnіg xususіy sektorі faolіyat ko‘rsata olmaydіgan іnstіtutsіonal tuzіlmalarnі barpo etіsh)dan іborat.

Raqamlashtirish davri pul va to‘lov tizimini inqilob qildi va bu odamlarga banklarda vaqtni behuda sarf qilmasdan pul bilan ish yuritish imkonini beradi. Shuningdek, butun dunyo bo‘ylab bankomatlar orasi kichik bo‘lgan masofalar oralig‘ida qurilgan. Naqd pul beruvchi bankomatlar sonining ko‘payishi bilan, pul bilan bog‘liq bo‘lgan jinoyatlar ham ko‘paydi. Shuning sababli, mijozlarning qiyinchilik bilan topgan pullarini o‘g‘irlashning oldini olish va xavfsizligini ta’minlash asosiy maqsad hisoblanadi. Hozirgi vaqtda bankomatlar o‘g‘irlanishining oldini olish unchalik xavfsiz emas, chunki ularda faqat ogohlantiruvchi tizimlar mavjud va o‘g‘ri pul o‘g‘irlay olishining oldini olish uchun hech qanday yechim yo‘q

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik zamonaviy iqtisodiyot xo‘jalik tizimining muhim tarkibiy elementlaridan biri bo‘lib, milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishiga sezilarli darajada ta’sir ko‘rsatadi. Ushbu sohani rivojlantirish orqali aholining ish bilan bandligini ta’minlash, ichki bozorni iste’mol tovarlari bilan to‘ldirish hamda yalpi ichki mahsulotni, valyuta tushumlarini, aholi daromadlarini oshirish, iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash kabi ijobiy natijalarga erishiladi. Rivojlangan mamlakatlarda kichik biznesning YAIM dagi ulushi 50-60 foizni tashkil qiladi, mehnatga layoqatli aholining 80 foizdan ortig‘i shu sohada faoliyat yuritadi.

беспрецедентным образом изменила нашу жизнь и общество[1], принеся с собой как некоторые проблемы, так и огромные возможности. Развитие цифровой экономики является одним из приоритетов для таких ведущих стран, как США, Великобритания, Германия, Южная Корея и Сингапур. В последние годы происходит новая волна развития бизнеса и деятельности в социальной сфере с помощью цифровых технологий нового поколения – искусственного интеллекта, робототехники и технологий беспроводной связи. Новые технологии могут внести существенный вклад в реализацию Целей устойчивого развития, но мы можем не получить ожидаемых положительных результатов. Если мы хотим реализовать весь социальный и экономический потенциал цифровых технологий, нам необходимо срочно развивать сотрудничество между странами, избегая непредвиденных последствий.

Banklarda qo‘lda paketlarni ushlab qolish va tahlil qilish bilan solishtirganda avtomatlashtirish chuqur paket tekshiruvi (DPI)ning xususiyati hisoblanadi. Chuqur paketi tekshiruvi IP-paketlarning foydali yukini ko‘rish usulidir. Shu bilan birga, DPIdan avtomatlashtirilgan usulda ishlatadigan tarmoq trafiki monitoringiga oid me’moriy yondashuvlarni ifodalash uchun ham foydalaniladi; DPI aslida avtomatlashtirilgan tizimlarga kiritilgan.

Iqtisodiy tarixdan ma’lumki, kompaniyalar faoliyatini rivojlantirish maqsadida ko’proq kredit va investitsiyalar instrumentlaridan foydalanib kelgan. Bu trend bugungi kungacha oʻz ahamiyatini yoʻqotmayotganiga qaramasdan, moliya bozorida alternativ moliyaviy instrumentlar – korporativ qimmatli qogʻozlarni emissiya qilish orqali kapital mablagʻlarini jalb qilish zarurati paydo bo‘ldi. Rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda Markaziy bank va hukumat sanoat korxonalarini moliyalashtirmasligi ularning allaqachon yirik korporatsiyalar sifatida fond bozorlarida muntazam ishtirok etishlari asosida faoliyatlarini moliyalashtirishning imkoniyatlarini topganlari bilan izohlanadi.

Bugungi kunda mamlakatimizda moliyaviy islohotlarning ustuvor yo‘nalishi bo‘lib bank sohasini rivojlantirish hisoblanadi. Bu borada mamlakatimizda qabul qilingan Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasida [1] “Iqtisodiyotning real sektorida hamda moliya va bank sohalarida ishlab chiqarish va operatsion jarayonlarni raqamlashtirish darajasini 2026-yil yakuniga qadar 70 foizgacha oshirish”, deb ta’kidlangan. Ushbu islohotlar banklarni zamonaviy usulda taraqqiy qildirishni taqozo qilib, bu borada banklarda marketing rejasini tuzi lozim. Bankning marketing rejasi bozor holatini hisobga olgan holdagi tovarlar va xizmatlarni ilgari surishga qaratilgan bankning harakat dasturi bo‘lib hisoblanadi.

Banklar, moliyaviy sohaning rivojlanishini ta'minlash va mijozlarga ko'proq qulayliklar ko'rsatish maqsadida faoliyatlarini raqamlashtirish asosida rivojlantirishga yondashadi. Bu jarayonlarni kengaytirish uchun, birinchi navbatda xizmat portfelini diversifikatsiya qilish lozim. Banklar, yangi xizmatlar qo'shish, sug'urta, moliyaviy maslahatlar, xorijiy valyuta operatsiyalari va boshqa xizmatlar orqali mijozlarga ko'proq imkoniyatlar yaratish uchun faol harakat qilishadi. Texnologik rivojlanish, ikkinchi yo'l bo'lib, banklarga internet banking, mobil ilovalar, blokchain va boshqa so'nggi texnologiyalardan foydalanish imkonini beradi

Hozirgi kunda iqtisodiy rivojlanish sharoitida iste’mol kreditini rivojlantirish masalasi muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki, aholining iste’mol kreditlariga bo‘lgan ehtiyoji mavjud bo‘lib, unga ko‘ra kishilar o‘zlarining moliyaviy ehtiyojlarini hal qilish uchun bank tashkilotlariga murojaat qiladilar. Bu esa iste’mol kreditlari bozorining o‘sishiga olib keladi. Shu bilan birga, banklar o‘rtasidagi raqobat sharoitida kredit tashkilotlari potensial mijozlarga qo‘yiladigan talablarni kamaytirishga e’tibor qaratadilar. Bu esa iste’mol kreditini olish shartlarini soddalashtirishga olib keladi.

Ko‘p yillar davomida XMHdan foydalanishning amaliyoti shuni ko‘rsatadiki iqtisodiy sohadagi uzoq muddatli (davomli) jarayon sifatida tavsiflaydi. Shu sababli ushbu jarayonni tizimli ko‘rib chiqish uning rivojlanishi bo‘yicha tadqiqotlarni ham o‘z ichiga oladi. Tarixiy usulning funktsional texnikasi ko‘rib chiqilayotgan jarayonning rivojlanish bosqichlarini (davrlarini) aniqlashni o‘z taqozo etadi. Ya’ni, ko‘rib chiqilayotgan uzoq muddatli jarayonni tegishli xronologik davrlarga shartli ravishda ajratishga asoslangan tartibli tizimlashtirish, belgilangan davrlashtirish mezoniga qarab, ma’lum bir o‘ziga xos xususiyatlar bilan tavsiflanadi.

Ma’lumki, mamlakatimiz presidenti zamonaviy va rivojlanayotgan dunyoda yurtimizni jahondagi o‘rnini yuqorilashi uchun kerakli chora-tadbirlar o‘tkazishni ma‘lum tashkilotlarga yuklamoqdalar. Jumladan, yurt boshimiz Sh.M.Mirziyoyevning 2017-yil 12-sentabrdagi PQ-3270-sonli “Respublikada bank tizimini yanada rivojlantirish va barqaorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlari bunga yaqqol misol bo‘ladi. 

Bugungі kunda mamlakatnі modernіzatsіyalash sharoіtіda korxonalar іqtіsodіy negіzі keskіn o‘zgarіb bormoqda. Бозор муносабатлари uchun turlі mulk shakllarіga asoslangan korxonalar amalіy faolіyat olіb bormoqdakі, ularnіng tahlіlіnі olіb borіsh, baholash, ular tuzіlmasіdagі o‘zgarіshlarnі keng іlmіy tadqіq etіsh, ular faolіyatіga ta’sіr qіluvchі omіllarnі o‘rganіsh bu borada іlmіy taklіf va tavsіyalar іshlab chіqіsh o‘z navbatіda dolzarblіk kasb etadі. Aksiyadorlik jamiyatlarida korporativ boshqaruvni tashkil etish jamiyatning samarali faoliyat yuritishi va aksiyadorlar manfaatlarini himoya qilishda katta ahamiyatga ega.

Tijorat banklarida buxgalteriya hisobi ishlarini tashkil etishda, avvalom bor, ularda mukammal tarzda hisob siyosatini shakllantirish, har qanday foydalanuvchilar uchun tushunarli bo’lgan va samarali boshqaruvni ta’minlovchi moliyaviy hisobotlarni tuzish kabi uslubiyatlarni yaratish lozim bo’ladi.
O’zbekistonda bank tuzilmalarini jahondagi iqtisodiyoti rivojlangan mamlakatlar bank tizimlari qatoriga kirishini ta’minlash va bu sohada jahon amaliyoti yutuqlarini bevosita bank tizimi faoliyatiga qo’llash, jahon bank tizimidagi banklarning moliyaviy hisobotlarini tuzishning kontseptual va o’ziga xos asoslarini ishlab chiqarish va bank amaliyotiga qo’llash bevosita banklarning rivojlanishi va mustahkamlanishiga turtki bo’ladi.

Mamlakatimizda iqtisodiyot tarmoqlarni rivojlantirishda investitsiya loyihalarini qo’llab-quvvatlash va keng joriy etish nihoyatda muhim o’rin tutmoqda. Investitsiya loyihalarni moliyalashtirish, ularni amalga oshirishda moliyaviy resurslarni keng jalb etish loyiha samaradorligining asosiy qismlaridan biridir. Bu loyihalar, iqtisodiy rivojlanish va innovatsiyani oshirishda katta ahamiyatga ega bo'lib, ularning moliyalashtirilishi uchun samarali vosita bo`lib xizmat qiladi.

At the field of financial economics, non-performing loans (NPLs) at commercial banks are an important subject of study. Non-performing loans, which are defined by late or defaulting payments, have arisen as a key problem in the financial industry owing to the possible consequences for both individual banks and the whole economy. The economic relevance of NPLs stems not only from their immediate influence on bank financial health, but also from their broader implications for capital allocation, loan availability, and general economic viability. NPLs can reduce bank profitability, deplete capital buffers, and limit lending capacity, all of which can have an impact on the economy as a whole, including investment, consumption, and employment.

Ma’lumki, mexanizm deganda har qanday faoliyat turini belgilaydigan tizim va qurilma tushuniladi. Iqtisodiy mexanizm iqtisodiy qonunlar va takror ishlab chiqarish jarayonlari amalga oshiriladigan jarayonlar, tashkiliy tuzilmalar, boshqaruv shakllari va usullari, shuningdek huquqiy normalar to‘plamidir [1]. Iqtisodiy mexanizm iqtisodiyot tarmoqlarini o‘z ichiga oladigan sohalardan iborat bo‘ladi.

Mamlakatimiz qonunlariga asosan , bank - bu tijorat muassasasi bo'lib,
jismoniy va huquqiy shaxslarning bo'sh turgan pul-mablag'larini jalb qilish va
ularni o'z nomidan, to'lovlilik, muddatlilik, qaytib berish sharti asosida
joylashtirish operatsiyalarini va boshqa bank operatsiyalarini bajaradigan
tashkilot hisoblanadi.Tijorat bankalarining faoliyatini korxona faoliyatiga shu
jihatdan o'xshatish mumkinki, tijorat banklari ham korxonalar singari o'z
faoliyatini o'z asoschilari-aksionerlarning manfaatlarini, ikkinchidan, o'z
mijozlarining manfaatlarini himoya qilishni ta'minlashdan iborat.

Tarixdan ma’lumki davlat paydo bo’lar ekan albatta har bir paydo bo’lgan
davlatning o’z milliy ramzlarini ham yaratishgan. Bu ramzlar asosan bayroqlar
bo’lib, bu bayroq davlatning mavjudligini bildirgan. Asta sekin dehonchilik
rivojlanib davlatlar bir birlari bilan savdo sotiq ishlarini boshlagandan keyin ular
o’rtasida ayirboshlash vositasi pul muomilaga kiritila boshlagan. Asrlar davomida
vaxt o’tishi bilan ilm fan rivojlanishi orqasidan deyarli hamma sohada yangiliklar
ro’y berdi. Bu esa albatta davlat o’rtasida bo’ladigan savdo sotiqqa ham ijobiy
ta;sir qildi.

Mamlakatimizda milliy valyuta barqarorligini ta’minlash orqali aholining is’temol quvvatini yanada oshirish, taklif qilinayotgan xizmatlardan foydalanish ko’rsatkichini ko’tarish va buning orqasidan mamlakatimizning iqtisodiy rivojlanishini,
byutjet daromadliligini ta’minlash mumkin. Bu esa mamlakatimizning iqtisodiy o’sishini kafolatlaydi. Milliy valyuta barqarorligini ta’minlash tushunchasini o’rganishdan oldin biz milliy valyuta nima ekanligini tushunib o’tishimiz kerak.

Yangi O'zbekiston – yangicha iqtisodiy munosabatlar, yangicha iqtisodiy
dunyoqarash, degani. Shu bois mamlakatimiz iqtisodiy tizimi to'liq qayta
qurilmoqda, bozor mexanizmlarini amalda joriy etish boshlandi. Bugun elektron
kartochkadagi pullarni bankomatlar orqali naqd pulga aylantirish, xorijiy
valyutalarni sotib olish va kursdagi tafovut bilan bog'liq muammolar tarixda
qoldi.

Bank tizimi faoliyatidagi integratsiya jarayonlari, innovatsion texnologiyalarning joriy etilishi va iqtisodiy munosabatlarning kengayishi muqarrar ravishda avvalgilarini takomillashtirish va bank risklarini tartibga solishning yangi usullarini yaratish zarurligini taqozo etmoqda. Turli mamlakatlarda tijorat banklari faoliyatini nazorat qilish va bank risklarini tartibga solish turli usullar yordamida amalga oshiriladi.

Mamlakatimiz iqtisodiyoti tez sur’atlarda rivoj topayotgan bir davrda bank
tizimining o’rni ham beqiyos ahamiyatlidir. Ayniqsa mustaqillikning dastlabki
davridan boshlab ta bugungi kun taraqqiyotimizda, makroiqtisodiy barqarorlikni
ta’minlashda va yuqori o’sish sur’atlarini saqlab qolish jarayonida bank tizimni
doimiy isloh qilish, shuningdek tijorat banklarining moliyaviy barqarorligini va
ishonchliligini mustahkamlashga qaratilgan chora – tadbirlar doimiy amalga
oshirilmoqda. Xususan qisqa muddatda iqtisodiyotda chuqur tarkibiy o’zgarishlar
jarayonini amalga oshirishga yordam bergan O’zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish uchun ishlab chiqilgan “Harakatlar strategiyasi” doirasida ilg’or
xorijy tajribada qo’llaniladigan samarali vositalardan va bank nazorati bo’yicha
Bazel Qo‘mitasining talablaridan foydalangan
sharoitda bank tizimining
mustahkamlashga qaratilgan keng qamrovli chora- tadbirlar amalga oshirildi.

“Banks take into account the optimization of their liquidity risk, external
factors associated with their overall choice, as well as the risk of the financial
system. The banking sector in Kenya has had problems with liquidity and from
financing to market risks. The purpose of the study is to assess the impact of
monetary reserves as well as the performance of commercial banks in Kenya. The
study showed that cash reserves have a strong negative impact, and the
interaction with the profitability of capital gives a significant negative
relationship with the performance of capital. The study recommended that banks
minimize cash reserves and invest instead, effective investments are those
money, diversification as their sources, and diversification of investments are
those funds”.

Общеизвестно, что в рыночной экономике финансовая инфраструктура играет ключевую роль в обеспечении стабильности и повышении эффективности экономической системы. Она представляетсобой сложную сеть институтов, законов, систем, механизмов и процессов, которые обеспечивают эффективное функционирование финансовых рынков. Для полного понимания и эффективного управления финансовой инфраструктурой необходимо рассмотреть ее структуру как по
горизонтальным, так и по вертикальным аспектам.

Акциядорлик жамиятларида молиявий ва инвестицион қарорларни
қабул қилиш жараёнлари ва механизми, жахон иқтисодиёти ривожланиш
циклининг турли босқичларида, сиёсий, ижтимоий ва институционал
омиллар таъсири остида ўзгариб турувчи макроиқтисодий вазиятлар
туфайли амалиётга жорий этилиши бўйича турли рискларга дуч келади.
Жаҳон иқтисодиётидаги инқироз ҳодисалари, жумладан бугунги кунда
аксарият давлатлар иқтисодиётида кутилаётган рецессия ҳолатлари
Ўзбекистонда фаолият юритаётган компанияларнинг рисклилик
даражасига таъсир этмай қолмайди.

Проблеме оценки эффективности коммерческих банков на протяжении многих десятилетий уделяется достаточное внимание, результатом чего явились многочисленные работы многих исследователей. Среди традиционно широко используемых подходов коoпределению эффективности банков, в качестве основных можно выделить
следующие:
1. рейтинговая система;
2. коэффициентный анализ;
3. финансовый анализ, анализ системы показателей;
4. параметрический и непараметрический подходы.

В условиях глобализации и экономического соперничества, устойчивое развитие экономики становится критически важным. Для Узбекистана, стремящегося к укреплению экономических позиций и благополучию населения, это
особенно актуально. Устойчивость включает экономический рост, социальное и экологическое равновесие, что требует
стабильной финансовой системы. Банковская система играет ключевую роль в экономике, но в Узбекистане её потенциал для поддержки устойчивого развития ещё не полностью реализован из-за необходимости улучшения регуляции, доступа к финансам и интеграции технологий. Развитие национальной экономики предполагает диверсификацию,
поддержку частного сектора и инноваций. Совершенствование банковской системы необходимо для устойчивого экономического роста и минимизации негативного воздействия на общество и окружающую среду.

Жаҳон саҳнида рўй бераётган глобал ўзгаришлар шароитида бугунги
кундаги ижтимоий-иқтисодий ҳаётни тижорат банклари ҳамда уларнинг
молиявий қўллаб-қувватлашисиз тасаввур қила олмаймиз. Зеро, банклар
иқтисодиётнинг қон томири саналиб, пул маблағларини йўналтирувчи
муассаса сифатида иқтисодиётнинг локомотиви, деб таъриф беришганлаги
ҳам бежиз эмас. Иқтисодиётнинг ривожланишини эса инвестиция
лойиҳаларини амалиётга тадбиқ этиш орқали амалга оширишимиз мумкин
бўлади. Замонавий иқтисодиёт дравверлари бўлган хусусий бизнес доимо
фойдани максималлаштиришга ҳамда янгидан - янги лойиҳаларни
амалиётга кенг жорий этишга интилади. Ушбу лойиҳаларни жорий этиш
учун эса банк-молия тизими лойиҳаларни молиялаштириш тизимини
турли вариантларини таклиф қила олиши лозим.

Жаҳон молия бозорларидаги беқарор молиявий-иқтисодий вазият
билан ажралиб турадиган замонавий иқтисодий ривожланиш даврида
Ўзбекистон банкларининг асосий вазифаси мижозлар базасини сақлаб
қолиш ва янги мижозларни жалб қилишдир. Ўсиб бораётган банклараро
рақобат банкларга ушбу муаммонинг ечимини топиш учун шарт
шароитларни белгилайди. Иқтисодиётнинг рақамли трансформацияси
шароитида банк харажатларини камайтиришга қаратилган ички
жараёнлар самарадорлигини ошириш жараёни муҳим рол ўйнайди.

Мамлакатимизнинг тараққиёт стратегиясида банкларни хусусийлаштириш мақсади асосий мақсадлардан бирилигича қолмоқда. Шу мақсадда Ўзбекистон-2030 стратегиясида “Банкларни хусусийлаштириш ва давлат ихтиёрида 3-4 та банкни сақлаб қолиш, банк бозорига камида 4 та

Янги Ўзбекистоннинг 2022-2026 йилларга мўлжалланган тараққиёт
стратегиясида мамлакатда инвестиция муҳитини янада яхшилаш ва унинг
жозибадорлигини ошириш, келгуси беш йилда 120 миллиард АҚШ доллари,
жумладан 70 миллиард доллар хорижий инвестицияларни жалб этиш чораларини кўриш, республиканинг экспорт салоҳиятини ошириш орқали 2026 йилда республика экспорт ҳажмларини 30 миллиард АҚШ долларига
етказиш мамлакат иқтисодиётини барқарор ривожлантиришнинг устувор
йўналишлари сифатида эътироф этилган

Ф.Мишкиннинг фикрига кўра, Марказий банкнинг дисконт
кредитлари ва очиқ бозор операциялари тижорат банкларининг
ликвидлилигини таъминлашда муҳим ўрин тутади ва очиқ бозор
операциялари монетар сиёсатнинг бошқа инструментларига нисбатан
қуйидаги афзалликларга эга:
1. Очиқ бозор операциялари ҳажмини Марказий банк назорат қила
олади. Масалан, дисконт кредитларининг ҳажмини Марказий банк
тўғридан-тўғри назорат қила олмайди. Марказий банк дисконт ставкасини
ўзгартириш йўлибилан дисконт кредитларига нисбатан тижорат банклари
томонидан бўлган талабни ошириши ёки камайтириши мумкин.
2. Очиқ бозор операциялари мослашувчан ва аниқдир. Агар
захираларни ёки монетар базани сезиларсиз даражада ўзгартириш талаб
қилинса, кичик суммадаги қимматли қоғозни сотиб олиш ва сотиш йўли
билан бунга эришиш мумкин.

Глобаллашув жараёни жадаллашаётган бир пайтда мамлакат
иқтисодиётини ривожланишини банкларсиз тасаввур қилиб бўлмайди.
Банклар фаолиятининг эркинлиги, уларнинг рақобатдошлиги ва энг
асосийси мустаҳкам капитал базасига эга бўлиши муҳим аҳамият касб
этади. Банк капитали банк фаолиятининг дастлабки молиявий асоси ва
унинг ривожланиши, барқарорлиги ҳамда хавфсизлигини таъминловчи
манба ҳисобланади.

«Основой экономического развития страны является эффективное осуществление деятельности
участников финансового рынка.
Стабильность, ликвидность и прибыльность банковской системы,
являющейся одним из основных финансовых рычагов, имеет актуальное
значение для каждого коммерческого банка.
В этом случае целесообразно обеспечить устойчивость и ликвидность
банковской системы, а также сформировать «защитные подушки» от
внутренних и внешних рисков.

Мамлакатда ички нархлар барқарорлиги таъминланиши макроиқти
содий ва ижтимоий барқарорликнинг кафолати бўлиб, иқтисодий ислоҳот
ларни жадаллаштириш ва ривожлантириш дастурларини муваффақиятли
амалга оширишда зарурий шароит ҳисобланади. Бунда инфляциянинг паст
ва барқарор кўрсаткичлари мувозанатли иқтисодий ўсишни таъминлаш, ишлаб чиқариш рақобатбардошлиги ва аҳолини яшаш даражасини оширишнинг муҳим омили саналади.
Шу билан бирга глобал молия-иқтисодий тизимидаги мураккаб ва тез
ўзгарувчан, шунингдек, валюта муносабатларини тартибга солишни
либераллаштириш шароитида макроиқтисодий барқарорлик ва аҳолининг
турмуш даражасини оширишни таъминлашга қаратилган монетар
сиёсатнинг амалдаги инструментларини тубдан қайта кўриб чиқиш талаб
этилмоқда. 

Ҳозирги кунда Ўзбекистон минтақавий иқтисодиётида инновацион
ривожланишга интилишда стратегик режалаштириш воситаларидан
самарали фойдаланиши лозим. Мамлакат тез ўзгарувчан глобал иқтисодий
парадигмани бошқаришга интилар экан, минтақавий шароитга
мослаштирилган стратегик режалаштириш воситаларини танлаш, амалга
ошириш ва таъсири билан боғлиқ саволлар туғилади. Шу сабабли ҳам ушбу
тадқиқот мавзуси жуда долзарб аҳамиятга эга ҳисобланади.

Дунёнинг кўплаб мамлакатлари сингари Ўзбекистонда ҳам олий
таълим олиш имконияти иқтисодий ривожланиш ва ижтимоий
ҳаракатчанликнинг муҳим омили ҳисобланади. Афсуски, баъзан мавжуд
молиявий тўсиқлар кўпинча иқтидорли талабаларнинг таълим олишга
бўлган иштиёқига тўсқинлик қилади. Ушбу муаммони ҳал қилиш учун
Ўзбекистон таълим кредитларини молиялаштиришда такомиллаштириш
учун соҳани рақамлаштириш ва технологиядан фойдаланиш орқали
мамлакат кредит бериш жараёнини соддалаштириш, шаффофликни
ошириш ва фуқароларнинг олий таълим олиш имкониятларини
кенгайтириши лозим.

Сегодня повышение конкурентоспособности экономики и развитие
экспортного потенциала является важной задачей. Для решения этой
задачи исследователи Республики Узбекистан предлагают различные
методики оценки национальной и региональной конкурентоспособности и
экспортного потенциала Республики Узбекистан, отличающиеся
показателями оценки и весом оцениваемых показателей в зависимости от
цели и фокуса исследования. Для оценки конкурентоспособности
Хорезмской области определен следующий ряд показателей, включающий:
производство товаров на душу населения, производство промышленной
продукции, производство сельскохозяйственной продукции, объем услуг
на душу населения, инвестиции в основной капитал на душу населения,
оборот розничной торговли, горнодобывающей промышленности и
разработки карьеров, а также показатели оценки человеческого капитала и
показатели оценки экспорта.

Бюджет харажатлари самарадорлигини баҳолаш ва оптималлаштириш
молиявий муваффақият ва мақсадларга эришиш учун жуда муҳимдир.
Бюджет харажатларини баҳолаш ва оптималлаштириш корхоналар ва
ташкилотларнинг молиявий аҳволи ва муваффақиятида ҳал қилувчи роль
ўйнайди. Муҳими бюджет харажатларини баҳолаш ва оптималлаштириш
самарали молиявий бошқарувнинг муҳим элементлари ҳисобланади. Улар
корхона ва ташкилотларга ўз молиялари устидан кўпроқ назоратни
таъминлайди, онгли қарорлар қабул қилишни осонлаштиради ва узоқ
муддатли молиявий барқарорлик ва муваффақиятга ҳисса қўшади.
Бюджетларни доимий равишда баҳолаш ва оптималлаштириш орқали
манфаатдор томонлар ўзларининг молиявий кўрсаткичларини
оширишлари, мақсадларга эришишлари ва доимий ўзгарувчан иқтисодий
муҳитда барқарорликни сақлаб қолишлари мумкин.

Профессинал таълим муассасаларида харажатларни оптималлашти
риш стратегик ёндашувни талаб қиладиган кўп қиррали ишдир.
Маълумотларга асосланган қарорлар қабул қилишни амалга ошириш,
замонавий ўқитиш усулларини қўллаш, бошқа муассасалар билан
ҳамкорлик қилиш ва энергия самарадорлигини оширишга сармоя киритиш
орқали муассасалар таълим сифатига путур етказмасдан харажатларни
камайтириши мумкин. Бундан ташқари, маъмурий жараёнларни тартибга
солиш, ходимларни ривожлантиришга эътибор қаратиш ва дастурларни
баҳолаш молиявий барқарорликка янада ҳисса қўшиши мумкин.

Россия федерациясида институционал инвесторлар фаолияти
ривожланган мамлакатларнинг ушбу соҳага тегишли тажрибасидан
фойдаланилган ёндашув ва усулларни қўллагани боис, қисқа муддатларда
жаҳон молия бозорига интеграциялашувига сабаб бўлди. 1990-йил
бошларида ўтказилган хусусийлаштириш борасидаги ислоҳотлар даврида
пай инвестиция фондлари, нодавлат пенсия жамғармалари, суғурта
компаниялари ва бошқа молия институтлари ташкил этила бошланди.
Омонатига эга бўлган банклар ва инвестиция институтлари тахмин
қилганидан кўра юқори даромадли воситаларга сармоя киритмоқчи бўлган
Россия фуқаролари сони ортиб бораётганлиги боис, ушбу муаммоларни
профессионал асосда ҳал қилишга тайёр молиявий воситачиларга бўлган
эҳтиёж ортиб борди.

Суғурта мамлакат молиявий тизимининг асосий бўғинидир, у табиий
офатлар, бахтсиз ходисалар, ишлаб чиқариш жараёнидаги рисклар ва
мулкий йўқотишлар риски юқори бўлган бошқа кутилмаган ҳодисаларга
боғлиқ равишда ижтимоий такрор ишлаб чиқаришнинг узлуксизлигини
таъминлашга қодир, шунингдек аҳолини ижтимоий ҳимоясини
таъминлайдиган, иқтисодиётда инвестицион жараённи барқарорлиш
тирадиган восита ҳисобланади. Мамлакатимизда суғурта бозори жадал
суръатлар билан ривожланмоқда ва кўплаб мамлакатларни ўсиш кўрсат
кичларини ортдақолдирмоқда. Аммо мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий
ривожланишида унинг ролини ошириш ҳамон ечилмаган вазифа бўлиб
келмоқда. Бугунги кунда мамлакатимиз суғурта фаолиятида аҳолига
суғурта хизматлари кўрсатишни ривожлантириш, унда ахборот
коммуникацион технологиялардан кенг фойдаланган ҳолда суғурта
хизматларининг янги турларини жорий этиш масаласи долзарб
ҳисобланади.

Кредит риски тижорат банклари фаолиятидаги молиявий рискларнинг асосий турларидан бири ҳисобланади. Кредитлар тижорат банклари активларининг таркибида нисбатан юқори салмоқни эгаллаганлиги сабабли кредит риски даражасининг ошиши банкларнинг ликвидлилиги ва молиявий барқарорлигига кучли салбий таъсир кўрсатади.

Корпоратив тузилмалар молиявий фаолиятини фақатгина ўзини ўзи молиялаштириш орқали ташкил этиш кескин рақобат муҳитида корпоратив тузилма муваффақиятини ҳар доим ҳам кафолатламайди.

Банк тизимини трансформациялаш мижозларга хизмат кўрсатиш сифатини яхшилаш, бизнес жараёнларини оптималлаштириш ва банк фаолияти самарадорлигини ошириш учун замонавий технологиялар ва рақамли воситалардан фойдаланишни назарда тутади.

Главными принципами кредитования предприятий реального сектора экономики, которые применяются в современной практике функционирования коммерческих банков, являются, как известно: предоставление денег в виде кредита под процент; и предоставление кредита под залоговое имущество стоимостью как минимум 125 процентов от суммы кредита.

Халқаро капитал бозорининг такомиллашуви алоҳида мамлакатлар молия бозори ва унинг асосий сегментларини мос равишда ривожлантириб боришни тақозо этмоқда.

Ўзбекистон Республикасининг банк конунчилигида “Тижорат банкларининг активлари - кредит, микрокредит, овердрафт, лизинг, факторинг, кимматли когозлар, инвестициялар, бошка банклардаги маблаглар, хисобланган фоизсиз даромадлар, банкнинг бошка хусусий мулки, булиб-булиб сотилган мол-мулк, балансдан ташкари буюмлар (кайтариб булмайдиган)) кредит мажбуриятлари, фойдаланилмаган кредит линиялари, аккредитивлар, кафолатлар) ва бошка барча талаблар, хисобланган фоизлардан ташкари.

Кластер тизимларининг шаклланиши ва фаолиятига кўплаб иқтисодий ва технологик жараёнлар таъсир кўрсатади. Кластерлар ичидаги иқтисодий жараёнлар ишлаб чиқариш тармоқлари, бозорга кириш, тадбиркорлик ва кластернинг ташқи таъсирини ўз ичига олади, технологик жараёнлар эса тадқиқот ва ишланмалар бўйича ҳамкорлик, инновацион экотизимлар, технологиялар трансфери ва рақамлаштиришни ўз ичига олади.

Turizm sohasining jahon iqtisodiyotida tutgan o‘rni va rivojlanish tendensiyalari, turizm faoliyatini rivojlantirishda soliqqa tortishning zamonaviy tizimini qo‘llashning konseptual asoslari, zamonaviy turizmni turli soliq vositalari orqali rag‘batlantirishning ilg‘or xorij tajribasi kabi masalalar hozirgi kunda dolbzardligi bilan ajralib turadi.

Ayni paytda davlatimiz tomonidan tadbirkorlik sub’yektlari va hududlar aholisi manfaatlarini birlashtirishga qaratilgan muayyan ishlar amalga oshirilmoqda. Aholining moliyaviy xulq-atvori makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga va hududlarning investitsion jozibadorligiga bevosita ta’sir qiladi.

Respublikamizda davlat organlari tomonidan ko‘rsatilayotgan xizmatlarning barchasining elektron ko‘rinishga o‘tkazish borasida salmoqli ishlar olib borilmoqda. Bu yo‘nalishda hukumatimiz tomonidan bir qancha qaror va farmonlar qabul qilindi hamda ishlar takillashtirilmoqda.

Soliqlar davlatni kelib chiqishi bilan bog'liq. Soliqlarning iqtisodiy mohiyati davlat bilan huquqiy va jismoniy shaxslar o‘rtasida vujudga keluvchi obyektiv majburiy to‘lovlarga asoslangan moliyaviy munosabatlar orqali xarakterlanadi.

Moliyaviy savodxonlik ˗ bu o‘z moliyansini samarali boshqarish, byudjetlar, investitsiyalar va kelajakni rejalashtirish bo‘yicha asosli qarorlar qabul qilish qobiliyatidir. Ushbu kontseptsiyani bo‘yicha juda ko‘p yondashuvlar mavjud.

Davlatning iqtisodiyotga aralashuvi uning tartibga solish usul va vositalari orqali namoyon bo‘ladi. Davlatning iqtisodiyotni tartibga solishi ma’muriy, huquqiy hamda iqtisodiy usullardan iborat.

Jismoniy shaxslarning daromad solig'i (JShDS) - bu jismoniy shaxsning daromadidan undirilishi kerak bo'lgan majburiy to’lov hisoblanadi. Uni undirish tartibi soliq qonunchiligi bilan belgilanadi va progressiv stavkada tasniflanishi mumkin, ya’ni soliq to'lovchining daromadi oshishi bilan uning stavkasi oshadi, yoki proportsional stavkada bo’lishi mumkin, ya’ni soliq to'lovchining qancha daromad olishidan qat’iy nazar bir xil stavkada bo’ladi.

Oxirgi yillarda tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlat yaratib berilmoqda. Buning natijasida qo`shimcha ish o`rinlari yaratilib aholining turmush darajasi yaxshilanmoqda. Tadbirkorlikning oqilona yo`lga qo`yilishi hududning iqtisodiy-ijtimoiy rivojlanishiga turtki bo`ladi. Shu boisdan tadbirkorlikning huquqiy asoslarini yaratib berish davr talabi bo‘lib qolmoqda.

Sоliqqа tоrtish tizimidа sоliq sоlinаdigаn bаzаni аniqlаshning jаhоn tаjribаsi turli mаmlаkаtlаrdа turlichа оlib bоrilаdi. Chet mаmlаkаtlаrdа sоliq sоlinаdigаn bаzа qаndаy belgilаnishini nаzоrаt qiluvchi turli sоliq tizimlаri vа qоnunlаri mаvjud.

Hozirgi kunda O'zbekiston Respublikasida moliyaviy savodxonlik darajasini oshirishga qaratiladigan e'tibor oshib bormoqda.

Ekologik soliqlar yoki yashil soliqlar deb ham ataluvchi atrof-muhitning buzilishi yoki zararlanishiga sabab bo’luvchi faoliyat uchun olinadigan yig'imlardir.

Баъзан бюджет ташкилотларини молиялаштиришга кўпинча уларнинг молиявий барқарорлигига таъсир кўрсатадиган турли омиллар таъсир кўрсатади.

Норасмий сектор иқтисодий қийинчиликларга дуч келган шахслар учун хавфсизлик тармоғи бўлиб хизмат қилади ва ўзгарувчан иқтисодий шароитларга мослашувчанликни таклиф қилади.

В результате социально-экономических реформ, реализуемых в нашей стране в последние годы, процессы формирования рыночных отношений набирают обороты, значительно возрастает значение использования рыночных механизмов в регулировании экономических явлений и процессов.

Развитие финансовой инфраструктуры представляет собой ключевой аспект устойчивого экономического роста и привлекательности страны для инвестиций. Необходимость в совершенствовании финансовой инфраструктуры обусловлена рядом факторов, влияющих на финансовую устойчивость и конкурентоспособность национальной экономики.

Солиқ қонунчилигининг беқарорлиги, мураккаблиги ва ноаниқлиги, яққол фискал хусусияти (солиқ солишнинг тартибга солиш функциясининг ролини пасайтириш) инвестиция, инновация ва тадбиркорлик фаолиятини рағбатлантириш, ишлаб чиқаришни кенгайтиришга салбий таъсир этади.

Солиқ имтиёзлари хайрия ишларини рағбатлантириш ёки арзон уй-жойларни қўллаб-қувватлаш каби муайян ижтимоий мақсадларни илгари суриш учун ҳам қўлланилиши мумкин.

В современных условиях динамичного развития финансовых услуг, трансформации розничных продуктов в онлайн-формат и новых цифровых технологий, повышения спроса на более сложные и одновременно рисковые финансовые инструменты, вопросы финансовой грамотности населения требуют их актуализации.

Солиқлар нафақат давлатнинг бюджетини тўлдириш манбаи бўлиб хизмат қилади. балки корхоналарнинг молиявий фаолиятига таъсир кўрсатадиган муҳим инструментлардан ҳисобланади. Жумладан, билвосита солиқлар ишлаб чиқаришнинг самарали тартибга инструмент ҳисобланиб, улар билвосита корхоналарнинг нархларни ошириш орқали эмас, балки ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш орқали фойда ўсишини таъминлашга йўналтиради.

В современном мире, где экономики стран связаны с глобальной финансовой системой, критически важны финансовая грамотность населения и эффективное управление бюджетно-налоговой системой для устойчивого развития и улучшения жизни граждан. Узбекистан, стремясь к рыночной экономике, сталкивается с вызовами и возможностями в улучшении финансовой осведомленности и управления госфинансами.

Сегодня, когда цифровые технологии охватили мир, невозможно представить социально-экономическое развитие населения без финансовой грамотности.

Сўнгги йилларда солиққа риоя қилиш масаласи фискал барқарорлик, иқтисодий ривожланиш ва ижтимоий тенгликка таъсири туфайли тобора кўпроқ эътиборни тортмоқда

Ўзбекистон Республикасида бюджет ислоҳоти давлат молиясини бошқаришда кенг кўламли ўзгаришларни, яъни ғазначилик бюджети ижросига ўтиш, соғлиқни сақлаш, умумий ўрта ва олий таълимни молиялаштиришда аҳоли жон бошига меъёрларни жорий этиш, бухгалтерия ҳисоби ва ҳисобот тизимини ислоҳ қилиш, бюджетлараро муносабатларни ривожлантиришни назарда тутади.

Ҳозирги кунда мамлакат иқтисодиётини янада ривожлантириш ва барқарор ўсишини таъминлаш учун инвестицияларни жалб қилиш жуда муҳим аҳамиятга касб этади. Бу авваламбор аҳоли бандлиги ва даромадларини ошириш каби муҳим ижтимоий-иқтисодий муаммоларни ҳал этиш имкониятини яратади.

Ҳар бир мамлакат ўзи танлаган иқтисодиётини ривожлантириш йўлидан борар экан, доимо қийинчиликларга дуч келади ва қийинчиликлар турли хил омиллар таъсирида вужудга келади. Улардан энг асосийларидан бири бу солиқ сиёсати соҳасидаги қийинчиликлар, солиқ юкининг нотекис ривожланиши кабиларни мисол қилиш мумкин

Cўнгги йилларда бюджет-cолиқ тизимидаги ўзгаришлар бюджетга солиқ тушумлари йилдан-йилга ортиб бораётганлигини ва айниқса импорт бўйича ундирилган солиқларнинг солиқ тушумларидаги улушидаги ўсиши сезиларли даражада эканлигидан кўриш мумкин.

Повышение финансовой грамотности населения обладает исключительно положительными чертами для всей отечественной экономики и особенно актуально в условиях, существующих санкционных ограничений. На рисунке 1 схематично представлены составляющие финансовой грамотности.

Солиқлар қадим замонлардан бери олиб келинган, тарихий ёзувларда Месопотамияликлар, Мисрликлар ва Римликлар каби қадимги цивилизациялар томонидан ўрнатилган ўлпон, ушр ва мажбуриятларнинг турли шакллари ҳужжатлаштирилган.

Ҳозирги кунла банк тизимида кўрсатилаётган хизматларни самарадорлигини оширишда молиявий технологиялрни кенг жорий қилиниши кузатилмоқда.

Hozirgi kunda korxonalarga yirik investitsiyalarni jalb qilish va ulardan samarali foydalanish kundan-kunga muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bir vaqtning o’zida, sarmoyadorlar uchun investitsiya portfelini shakllantirish va uni to’g’ri ishlatish tobora dolzarb masalaga aylanmoqda.

Мамлакатимизда молия бозорини янада ривожлантириш, халқаро молия бозорлари билан фаол интеграциялашув, замонавий ахборот-коммуникация технологияларидан кенг фойдаланиш ва хорижда тан олинган илғор ёндашувларни қўллаш орқали барча тоифадаги инвесторлар учун молия, жумладан капитал ва пул бозорининг қулайлигини ошириш, соҳага илғор халқаро амалиётни жорий қилиш, ортиқча тўсиқлар ва чекловларни бартараф этиш орқали хорижий инвестицияларни фаол жалб қилиш борасида қатор ишлар амалга ошириб келинмоқда.

Xalqaro amaliyotdan ma’lumki, davlatlar va korporatsiyalar yirik loyihalarni amalga oshirishda zaruriy mablag‘larni qarz majburiyatli qimmatli qog‘ozlar ya’ni obligatsiyalar chiqarish orqali amalga oshiradilar.

Қимматли қоғозлар бозорида давлат ва акциядорлик жамиятлари бўлган компанияларнинг қимматли қоғозлари айланмаси амалга оширилади. Қимматли қоғозлар атамаси ўзига яраша мураккаб иқтисодий тушунчадир.

The digitalization of financial services and money that is currently underway creates opportunities to expand the reach and efficiency of financial services and stimulate economic development. Countries must seize these opportunities and implement economic policies that support and encourage the development and adoption of safe financial innovations.

Moliya bozori — pul yoki pulga tenglashtirilgan qogʻoz bilan bogʻliq boʻlgan oldi-sotdi ishlarini amalga oshiradigan bozor hisoblanadi. Bu bozorda moliya mablagʻlarini vaqtincha haq toʻlab ishlatish yoki ularni sotib olish ishlari yuritiladi, shuningdek, pul mablagʻlarini jamgʻarganlardan qarzga oluvchilarga oʻtishi taʼminlanadi. Ortiqcha mablagʻlarga ega boʻlgan xoʻjalik subyektlari oʻz moliyaviy resurslarini mablagʻlarga muhtoj subyektlarga taklif qiladi. Moliya bozori banklarda, fond birjasida va auksionlarda oʻtkaziladi. Ushbu bozor erkinlik, moliyaviy faollik, moliyaviy rivojlanish va boshqalar kabi moliya sohasidagi tashkilotlarning faoliyatini o'z ichiga oladi.

Innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishda moliyaviy texnologiyalarning o'rni juda katta. Bu texnologiyalar, moliyaviy sohaning yangilashini, samaradorlikni va harakatlanishini kuchaytiradi.

2022 — 2026-yillarga moʻljallangan Yangi Oʻzbekistonning taraqqiyot strategiyasi keng koʻlamli va chuqur islohotlarni oʻz ichiga olgan. Kelgusidagi oʻzgarishlar mamlakatni iqtisodiy, texnologik va ijtimoiy rivojlantirishning yaxlitligi va oʻzaro bogʻliqligi tushunchasiga asoslangan.

So’nggi yilllarda jahon moliyaviy tashkilotlari dunyo bo’ylab moliyaviy tizimlarning yaxlitligi va barqarorligiga jiddiy ko’rinishda tahdid soladigan, jinoyat olamida keng tarqalgan pul yuvish muammosi bilan kurashib kelmoqda.

Bizga ma’lumki, biznesni yuritish jarayoni juda murakkab jarayon bo‘lib, uni yuritishning tashkiliy ko‘rinishini tanlash yangidan tashkil etilayotgan biznes tuzilmalari uchun ham, ma’lum bir yillar mobaynida faoliyat yuritib kelayotgan tadbirkorlik tuzilmalari uchun ham muxim jarayon hisoblanadi.

So’ngi yillarda davlat va yirik kompaniyalar o’z faoliyatini moliyalashtitrish uchun an’anaviy bank kreditlariga alternativ moliyaviy instrument hisoblangan obligatsiyalar vositasida qarz mablag’larini jalb qilish ustivorlik qilmoqda.

Uzoq vaqt davomida markazlashgan davlat mablag‘larini boshqarishda
asosiy rolni g‘aznachilik organlari egallab kelgan. Shunga asoslanib ham har bir
davlat o‘ziga xos milliy xususiyatl arning rivojlanishi va shakllanishini belgilovchi
omillar tufayli bir qat or xususiyatlar bilan ajralib turadigan o‘ziga xos g‘azna
modelini ishlab chiqadi. Xususiy

Ҳозирги рақамли иқтисодиёт шароитида бозорни ўрганиш маълум ҳажмдаги сотишни амалга ошириш, бозорга янги маҳсулотларни яратиш ва жорий этиш, шунингдек бозор улушини ошириш каби мақсадларга эришиш учун ахборот асоси бўлиб хизмат қилади. Ушбу мақсадларни белгилаш биз маълум бир маҳсулот бозори ҳақида гапираётганимизни назарда тутади.

За последние 7 лет в Узбекистане нормативная база финансовой сферы претерпела существенные изменения. Основной целью правовых реформ является гармонизация при содействии международных финансовых институтов законодательства с лучшей мировой практикой, приведение законов в соответствие с международными принципами и стандартами.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 21 февралдаги ПФ-37-сон фармони билан тасдиқланган “Ўзбекистон-2030” Стратегиясини “Ёшлар ва бизнесни қўллаб-қувватлаш йили”да амалга оширишга оид давлат дастурида175 молия бозорини ривожлантириш ва миллий иқтисодиётни барқарор ўсишини таъминлаш бўйича вазифалар белгиланган.

В условиях современных реалий мы наблюдаем глобальное изменение существующей технологической структуры и переход к Индустрии 4.0 и цифровой экономике. Цифровой прорыв в финансовом секторе возник в результате развития финансовых технологий. Термин

Постепенно на финансовом рынке появляются различные виды инновационных финтех-бизнес-моделей. Финтех бизнес-модель - это конкретное применение финтеха в экономической и финансовой сферах. Например, электронный банкинг объединяет интернет-технологии, APP и мобильные платежи. Он позволяет пользователям совершать операции с банковскими счетами дома, что повышает эффективность банковских операций и экономит время клиентов.

Устойчивое развитие экономики предполагает совершенствование институциональной среды, формирование необходимых условий реализации коммерческих проектов с участием частного сектора экономики. Кроме того, особо важную роль играет активное развитие финансового сектора экономики, в том числе посредством финансовых инноваций.

Ҳозирги вақтда маҳаллий корхоналарининг молийавий ҳисоботларини халқаро стандартларга мувофиқ ўзгартиришнинг иккита ёндашуви мавжуд. Биринчиси инфлиятсия ёндашуви, иккинчиси валюта ёндашуви деб аталади. Биз фақат техник усуллардаги фарқ ҳақида гапирамиз, чунки ҳар иккала ҳолатда ҳам трансформатсиянинг асосий мақсади инфлиятсияга мослаштирилган ҳисоботларни олиш ва шу билан иқтисодий воқеликни ишончли ва объектив акс эттиришдир.

Malaysia has emerged as a beacon of Islamic finance, with its Takaful industry serving as a shining example of innovation, growth, and resilience. Takaful, an Islamic alternative to conventional insurance, has gained significant traction in the country, driven by a combination of strong regulatory support, evolving consumer preferences, and a commitment to Islamic principles. This comprehensive article delves deeper into the multifaceted landscape of Malaysia's Takaful industry, exploring its historical evolution, regulatory framework, market dynamics, technological advancements, and future outlook.

Tadqiqot obyekti hisoblangan islom kapital bozori jahon kapital bozorida tobora o‘z o‘rnini kengaytitirib bormoqda. Buning bir qancha omillari mavjud. Islom kapital bozori mamlakat iqtisodiyoti rivojiga ijobiy ta’siri, inqirozlarga bardoshliligi va samaradorligi yuqoriligi borasida ko‘plab tadqiqotlar amalga oshirilgan.

2020-yilning 29-dekabr kuni davlatimiz rahbari o‘zining Oliy Majlisga qilgan murojaatida, “O‘zbekistonda islom moliyaviy xizmatlarini joriy etish bo‘yicha huquqiy bazani yaratish vaqti-soati keldi. Bunga Islom taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliya tashkilotlari ekspertlari jalb etiladi”, – deya e’tirof etdi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida subyektlar o’rtasidagi munosabatlar nafaqat normativ-huquqiy baza, balki ular o’rtasidagi xulq-atvor qoidalari bilan birlashtirilgan ma’lum bir institutsional me’yorlar majmuasi asosida tartibga solinadi. Bundan ko’zlangan asosiy maqsad bozor subyektlari o’rtasida resurslarni adolatli taqsimlanishini va ulardan foydalanish jarayonida yuqori iqtisodiy samaradorlikka erishishni ta’minlash hisoblanadi.

Xalqaro maydonda an’anaviy moliya modeliga muqobil ravishda kirib kelgan islom moliyasi jadal sur’atlarda rivojlanmoqda. Bu rivojlanish ko’rsatkichiga dunyoda islom diniga e’tiqod qiluvchilarning soni 2 mlrd dan oshgani bir turtki bo‘lsa, ikkinchi tomondan islom moliya instrumentlari insonlar ehtiyojini qondira olayotgani yana bir sabab bo‘lmoqda.

Mamlakatimiz iqtisоdiyoti infratuzilmasida amalga оshirilayotgan mоliyaviy islоhatlari beqiyos. Unda bоzоr munоsabatlarini mukammal amalga оshirishda erkin, odil va iqtisodiy qonun talablarini joriy etish asosiy mezon hisоblanadi. Bunda har bir sоha va tarmоqlar tizimining qоn tоmiri bo’lgan bank-moliya tizimi faоliyatiga yangi tехnоlоgiya хizmat turlarini jоriy etish va tijоrat banklar raqоbat bardоshli bo’lishlari uchun ular faоliyatini muntazam tarkibiy va tadrijiy mоdеrnizasiya ishlarini оlib bоrishni talab etadi.

Bugungi iqtisodiy globallashuv jarayonida investitsion faoliyat har bir davlat iqtisodiyotida muhim ahamiyatga ega element hisoblanadi. Boisi, mazkur faoliyat mamlakatda sanoat ishlab chiqarish darajasini kengaytirishga va rivojlantirishga, iqtisodiyotning barqaror hamda progressiv o‘sishiga xizmat qiladi. Shu bois investitsion faoliyatni qo‘llab-quvvatlovchi har bir davlat o‘zining bu boradagi aniq maqsadlarini ifodalovchi yo‘l xaritasini ishlab chiqadi.

Financial decision making plays an important role in people’s lives, which shapes their economic well-being and contributes to overall stability and sustainable growth of a country. However, despite the availability of wide range of resources and information, most of the people often struggle to make better financial choices which leads them to rely on their emotions and behaviors. In recent years, in the field of finance, behavioral economics has emerged as a valuable framework understanding these challenges and help to overcome them.

Bugungi kunda jahonda islomiy moliya tarmog’i jadal sur’atda rivojlanib borayotgan va ishonchli, innovatsion moliyalashtirish mexanizmlarini o’zida jamlagan sohalardan biri hisoblanadi. Dunyo bo’ylab islom tamoyillariga mos keladigan 560 dan ortiq bank va 1900 dan ortiq investitsiya fondlari mavjud. Xususiy sektorni rivojlantirish bo’yicha Islom korporatsiyasi (XSRIK) va Refinitivning 2022-yilgi hisobotiga ko’ra, 2015-2021-yillar oralig’ida islom moliyaviy aktivlari 2.7 trillion AQSH dollardan qariyb 4 trillion AQSH dollargacha o’sdi (yiligi o’rtacha 15-20 % ga o’sib bormoqda) va 2026-yilga kelib taxminan 5.9 trillion AQSH dollarga yetishi prognoz qilindi

So‘ngi bir necha o‘n yillikda musulmonlar o‘z hayotlarini islomiy tamoyillar asosida qayta qurishga intilmoqdalar. Ular o‘tgan asrlarda G‘arbning siyosiy va iqtisodiy hukmronligi ularni, ayniqsa, ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda ilohiy hidoyatdan mahrum qilganini qattiq his etadilar. Va natijada, siyosiy erkinlikka erishgach, omma o‘zining islomiy qarashlarini qayta tiklashga, jamoaviy hayotini islomiy ta’limotga asosan tashkil etishga intilmoqdalar.

Zamonaviy dunyoda bank tizimi iqtisodiyotda moliyaviy barqarorlik va rivojlanishni ta’minlovchi asosiy o’rinni egallaydi. Shu bilan birga, bank faoliyatiga turlicha yondashuvlar mavjud bo’lib, ular turli tamoyillar va qadriyatlarga asoslangan an’anaviy va islom banklaridir. Islom banklari jahon moliya tizimida tobora muhim ahamiyat kasb etib, mutaxassislar va jamoatchilik e’tiborini tortmoqda.

Islom moliyasi bugungi kunga kelib, butun dunyoda qiziqish uyg’otayotgan nafaqat musulmon davlatlar balki nomusulmon bo’lgan davlatlarning ham bu tizimni moliyalashtirishning muqobil varanti sifatida foydalanayotganining guvohi bo’lishimiz mumkin. O’rta Osiyo mamlakatlari jumladan, O’zbekistonda ham bu tizimni rivojlantirish, unga doir qonunchilik bazasini yaratish, mutaxassislarni tayyorlash va shunga o’xshash bir qancha vazifalar bugungi kunning dolzarb mavzularidan bo’lib kelmoqda.

Bugungi zamonamizda iqtisodiy jarayonlar beqaror ravishda o‘zgarib borishi insonlarning bu borada dunyoqarashini o‘zgartirishga undaydi. Bugungi kunda iqtisodiyot haqida gap ketar ekan, eng ko‘p ishlatiladigan iboralardan biri bu- investititsiyadir. Darhaqiqat investitsiya bu iqtisodiyotda juda katta rol o‘ynaydigan omilki, investitsiyaga erishish uchun odamlar bugungi kunda turli vositalardan foydalanmoqdalar.

Islamic Banking and Finance (IBF, hereafter) is based on the principles of Islamic law, which are referred to as Shairah, but it is also able to deal with commercial transactions as long as such transactions do not go against Islamic law. Nevertheless, in contrast to conventional banks, Islamic banks are guided by principles that require a reciprocal sharing of risk and profit between the parties involved, all the while guaranteeing that each transaction and commercial activity is conducted in a reasonable and fair manner.

Hozirgacha yuqori ishonchlilik va barqaror rivojlanish ko‘rsatkichlarini namoyon etib kelayotgan islomiy moliyalashtirish tizimi219 ko‘pchilik rivojlangan va rivojlanayotgan noislomiy davlatlarda samarali joriy qilinib, uning imkoniyatlaridan samarali foydalanish ommalashib bormoqda. Bunga quyidagilar argument bo‘ladi:220 jahonda sodir bo‘lgan moliyaviy inqirozlar sharoitida islomiy moliyalashtirish instrumentariysi asosida ishlagan moliya-bank institutlari mazkur inqirozlardan kam yo‘qotishlar bilan chiqqani; xalqaro-integrallashgan moliya-kredit tizimining yondosh (muqobil) islomiy moliya sektori yiliga 15 foizdan 25 foizgacha o‘sib borgani

So‘nggi yillarda jahon miqyosidagi inqirozlarni keltirib chiqarayotgan an’anaviy moliya tizimi tobora yangi tamoyillar va vositalarni joriy etish asosida milliy moliya bozorlarini diversifikatsiya qilish zarurligini talab qilmoqda. Shu munosabat bilan, islom moliya institutlari bugungi kunda samarali muqobil tizim o‘laroq, nafaqat o‘zlarining ishonchliligini isbotladilar, balki inqiroz vaziyatlarida eng kam zarar ko‘rgan moliya institutlari qatoridan joy olishdi.

Hozirgi kunda global iqtisodiy sharoitda islom moliyasi musulmonlar ko’p bo’lgan davlatlarda faol ishlab kelmoqda. Musulmon davlatlar hududlarida asosiy moliyaviy tashabbus sifatida boshlangan bu jarayon madaniy, diniy va geografik chegaralarni kesib o’tuvchi dinamik va ko’p qirrali global sanoatga aylangan. Islom moliyasi o’z mohiyatiga ko’ra shunchaki moliya tizimi bo’libgina qolmay balki ko’p asrlik islom ta’limotlaridan kelib chiqqan axloqiy e’tiqod va ijtimoiy tamoyillarni o’zida namoyon etuvchi tushuncha hisoblanadi.

Ҳозирги кунда жаҳон молия секторида барқарор ривожланаётган ислом молиясининг замонавий технологиялари муҳим аҳамият касб этиб келмоқда. Айни пайтда ислом молия сектори йилига 15 - 25 фоизгача ўсиб бормоқда, бу соҳадаги институтлар бутун дунё бўйлаб 2,7 триллион АҚШ долларидан ортиқ активларини бошқармоқда

Ўзбекистон янада очиқ ва диверсификацияланган иқтисодиётга ўтаётган бир пайтда, анъанавий банк фаолияти билан бир қаторда исломий банкчиликни ҳам ўрганиш айниқса долзарб бўлиб бормоқда. Аҳолисининг катта қисми (95 фоизидан ортиғи233) мусулмонлардан иборат ва исломий молиявий маҳсулотларга қизиқиш ортиб бораётган бир шароитда, исломий ва анъанавий банкчилик ўртасидаги фарқни тушуниш муҳим аҳамиятга эга.

На сегодняшний день, ведущей альтернативной системой, развивающейся поразительно высокими темпами, можно назвать Исламскую финансовую систему, предлагающая ассортимент финансовых продуктов, не имеющих аналогов.

Бугунги жадал ривожланаётган глобал шароитда рақамли технологиялар иқтисодий ўсиш ва ривожланиш учун ажралмас воситага айланди. Бутун дунё мамлакатлари самарадорликни ошириш, жараёнларни соддалаштириш ва бандлик учун янги имкониятлар яратиш учун рақамли ютуқлардан фойдаланмоқда. Ушбу технологиялар салоҳиятидан фойдаланган ҳолда Ўзбекистон самарадорликни ошириш, инновацияларни қўллаб-қувватлаш ва барқарор иқтисодий тараққиётни таъминлашни мақсад қилинган.